تست CPK (کراتین فسفوکیناز) چیست؟ تفسیر و نحوه انجام این آزمایش

تست CPK چیست و برای چه بیماری‌هایی انجام می‌شود؟ در این مطلب از مجله مجموعه چکاپ سلامتی، همه چیز را در مورد این آزمایش و تفسیر کراتین فسفوکیناز توضیح می‌دهیم.

کراتین کیناز یا کراتین فسفوکیناز (CPK) یک آنزیم است که توسط بافت‌ها و انواع سلول‌های مختلف فشرده می‌شود. این آنزیم واکنش کراتین و آدنوزین تری‌فسفات (ATP) به فسفوکراتین (PCr) و آدنوزین دی‌فسفات (ADP) را کاتالیز می‌کند. کراتین فسفوکیناز در بافت‌های بدن یافت می‌شود؛ جایی که نیاز به انرژی معمولا بالاست. شرایط متعددی باعث اختلال در سطح CPK می‌شوند، از جمله رابدومیولیز، بیماری قلبی، بیماری کلیوی و برخی داروها. به همین دلیل نیز تست CPK انجام می‌شود.

CPK بالا در آزمایش خون چیست؟

کراتین فسفوکیناز (معروف به کراتین کیناز، CPK یا CK) یک آنزیم (پروتئینی که به ایجاد تغییرات شیمیایی در بدن شما کمک می‌کند) است که در قلب، مغز و عضلات اسکلتی شما یافت می‌شود. تفاوت بین CPK و سایر مارکرهای آنزیمی در بدن چیست؟ هنگامی که بافت عضلانی آسیب می‌بیند، CPK به خون شما نشت می‌کند. بنابراین، سطوح بالای CPK معمولا نشان‌دهنده نوعی ضربه یا آسیب به قلب یا سایر عضلات است. اما CPK MB چیست؟

CPK از سه ماده کمی متفاوت ساخته شده است:

• CPK-1 (همچنین CPK-BB نامیده می‌شود) بیشتر در مغز و ریه‌ها یافت می‌شود
• CPK-2 (همچنین CPK-MB نامیده می‌شود) بیشتر در قلب یافت می‌شود
• CPK-3 (همچنین CPK-MM نامیده می‌شود) بیشتر در ماهیچه‌های اسکلتی یافت می‌شود

در بیمارستان، سطح CK-MB یک فرد اغلب زمانی که علائم حمله قلبی را نشان می‌دهد بررسی می‌شود. مقدار نرمال CPK-MB می‌تواند نشان‌دهنده عملکرد درست قلب باشد.

به طور طبیعی سلول‌های ماهیچه‌ای CK را به عنوان بخشی از برنامه روزانه آزاد می‌کنند. برخی افراد به عنوان مثال گروه‌های قومی خاص یا مردان متناسب با عضلات بزرگتر، به طور طبیعی سطح CK طبیعی بالاتری نسبت به سایر افراد دارند (مثلا نسبت به زنان مسن). ورزش سنگین، آسیب عضلانی ناشی از زمین خوردن، تزریق به عضله، تصادف و جراحی هم می‌توانند باعث افزایش سطح CK شوند. با این که بالا بودن CPK در ورزشکاران می‌تواند عادی باشد، اما همه ورزش‌ها پاسخ CK یکسانی ایجاد نمی‌کنند.

بیشتر بخوانید: چکاپ بانوان با دستگاه BIT

تست CPK چیست؟

اگر برایتان سوال است که CPK test چیست، در ادامه همراه ما باشید. آزمایش ایزوآنزیم کراتین فسفوکیناز (CPK) اشکال مختلف CPK را در خون اندازه‌گیری می‌کند. CPK آنزیمی است که عمدتا در قلب، مغز و ماهیچه‌های اسکلتی یافت می‌شود. آزمایش خون CPK چندین هدف مهم تشخیصی را انجام می‌دهد:

• امکان تشخیص زودهنگام حملات قلبی را با ارسال سیگنال به بافت قلبی از طریق افزایش سطح CPK فراهم می‌کند. این به پزشک کمک می‌کند تا حملات قلبی را از سایر علل درد قفسه سینه تشخیص دهد
• آزمایش CPK در تشخیص آسیب‌های عضلانی مانند دیستروفی عضلانی، درماتومیوزیت و پلی‌میوزیت کمک می‌کند که باعث التهاب و آسیب عضلات می‌شوند
• امکان ارزیابی علت علائم غیر قابل توضیح مانند درد و ضعف مزمن عضلانی را بر اساس تشخیص آسیب عضلانی فراهم می‌کند
• با ردیابی تغییرات در سطوح CPK، امکان نظارت بر پیشرفت بهبودی و اثربخشی درمان پس از جراحی‌ها، جراحات یا شرایطی که بر عضلات قلب و اسکلتی تاثیر می‌گذارند را می‌دهد

نحوه انجام تست CPK

اگر در مورد نحوه انجام تست CPK کنجکاو هستید، باید بگوییم که برای این آزمایش، نمونه خون لازم است. اگر در بیمارستان بستری هستید، تست CPK ممکن است طی ۲ یا ۳ روز تکرار شود. افزایش یا کاهش قابل توجه در کل ایزوآنزیم‌های CPK یا کل سطح CPK می‌تواند به پزشک شما در تشخیص برخی شرایط کمک کند.

مراحل آماده شدن برای انجام تست

در بیشتر موارد به آمادگی خاصی نیاز نیست. در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید به پزشک خود بگویید. برخی از داروها می‌توانند با نتایج آزمایش تداخل داشته باشند و تفسیر کراتین فسفوکیناز را مشکل کنند. داروهایی که می‌توانند سطح CPK را افزایش دهند عبارتند از:

• الکل
• آمفوتریسین بی (Amphotericin B)
• داروهای بیهوشی خاص
• کوکائین
• داروهای فیبرات
• استاتین‌ها (Statins)
• استروئیدها (Steroids) مانند دگزامتازون (Dexamethasone)

نکته: البته داروهای دیگری نیز ممکن است در این لیست قرار بگیرند که در اینجا به آنها اشاره نشده است.

آیا تست CPK دردناک است؟ هنگامی که سوزن برای خونگیری وارد می‌شود، ممکن است درد خفیفی احساس کنید. برخی از افراد فقط احساس گزگز یا سوزش می‌کنند. پس از آن، ممکن است در ناحیه‌ای که از آن خون گرفته‌اند، مقداری ضربان وجود داشته باشد.

خطرات آزمایش CPK

خطرات مرتبط با خونگیری اندک است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی بیش از حد
• غش یا احساس گیجی
• هماتوم (جمع شدن خون در زیر پوست)
• عفونت (خطری خفیف در زمانی که پوست بریده می‌شود)

آزمایش CPK برای چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟

هنگامی که سطح کل CPK بسیار بالا باشد، اغلب به این معنی است که آسیب یا ضربه‌ای به بافت عضلانی، قلب یا مغز وارد شده است. این آسیب به احتمال زیاد، آسیب بافت عضلانی است. هنگامی که یک عضله آسیب می‌بیند، CPK به جریان خون نشت می‌کند. یافتن نوع خاصی از CPK و تفسیر کراتین فسفوکیناز، به تعیین اینکه کدام بافت آسیب دیده است کمک می‌کند. این تست ممکن است برای موارد زیر استفاده شود:

• تشخیص حمله قلبی
• بررسی علت درد قفسه سینه
• تشخیص این که آیا یک عضله آسیب دیده است یا خیر و آسیب آن چقدر است
• تشخیص درماتومیوزیت، پلی‌میوزیت و سایر بیماری‌های عضلانی
• تشخیص تفاوت بین گرمازدگی بدخیم و عفونت بعد از عمل

الگو و زمان افزایش یا کاهش سطح CPK می‌تواند در تشخیص مهم باشد. این امر به ویژه در صورت مشکوک بودن به حمله قلبی صادق است. در بیشتر موارد به جای این آزمایش یا همراه با این آزمایش برای تشخیص حمله قلبی، از آزمایش‌های دیگری هم استفاده می‌شود.

از طرف دیگر، در درمان لوپوس، افزایش CPK ممکن است نشان‌دهنده التهاب عضلانی به دلیل فعالیت بیماری یا یک وضعیت همپوشانی باشد. سطح CPK همچنین می‌تواند پس از ورزش شدید بالا باشد، بنابراین ممکن است پزشک شما بخواهد پس از چند روز استراحت، مجدد CPK شما را بررسی کند. اگر CPK شما بدون ورزش بالا باشد یا بعد از استراحت هم بالا بماند، پزشک ممکن است آزمایش‌های اضافی را برای تعیین نوع (ایزوآنزیم) CPK تجویز کند. این اطلاعات به او کمک می‌کند تا منبع آسیب (عضلات اسکلتی، قلب یا مغز) را تعیین کند.

در صورت داشتن علائم اختلال عضلانی ممکن است نیاز به تست CPK و تفسیر کراتین فسفوکیناز داشته باشید. این موارد عبارتند از:

• درد یا گرفتگی عضلات
• ضعف عضلانی
• مشکلات تعادلی یا افتادن زیاد
• بی‌حسی یا گزگز
• ادرار تیره رنگ
• پاهای متورم

همچنین در شرایط زیر هم ممکن است به این تست و تفسیر آزمایش CPK نیاز داشته باشید:

• صدمه‌ای داشته‌اید که ماهیچه‌های شما را له یا پاره کرده است
• سوختگی‌های جدی داشته‌اید
• از داروهای خاصی استفاده می‌کنید که ممکن است باعث آسیب عضلانی شوند، مانند استاتین‌ها برای کاهش کلسترول خون
• سکته مغزی یا آسیب مغزی تروماتیک (TBI) داشته‌اید

موارد استفاده از تست CPK

برخی از کاربردهای این تست و تفسیر آزمایش CPK عبارتند از:

• تشخیص سریع انفارکتوس میوکارد با تشخیص آسیب عضله قلب از طریق آنزیم‌های CPK قلب افزایش می‌یابد
• به تمایز آنژین و سایر علل درد حاد قفسه سینه از حملات قلبی واقعی کمک می‌کند
• تشخیص اختلالات عضلانی ارثی و اکتسابی مانند دیستروفی عضلانی و درماتومیوزیت را با نشان دادن آسیب عضلانی اسکلتی که باعث التهاب عضلانی می‌شود امکان‌پذیر می‌کند
• قبل از شروع درمان با داروهای کلسترول و استروئیدهای آنابولیک که به طور بالقوه می‌توانند به عضلات آسیب برسانند، سطح پایه CPK را تعیین می‌کند
• نظارت بر اثربخشی درمان بیماری‌های ضعیف‌کننده عضلانی
• ارزیابی بهبودی پس از عمل‌های بای پس قلب، زخم‌های چاقو و ضربه‌های له کننده که باعث آسیب عضلانی می‌شوند

تفسیر آزمایش CPK

چگونه می‌توان نتیجه آزمایش CPK را تفسیر کرد؟ در بهترین حالت بهتر است برای تفسیر آزمایش CPK، به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. اما به طور کلی، مجموع مقادیر نرمال CPK عبارت است از ۱۰ تا ۱۲۰ میکروگرم در لیتر. محدوده مقادیر نرمال ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد. برخی از آزمایشگاه‌ها از اندازه‌گیری‌های متفاوتی استفاده می‌کنند یا نمونه‌های مختلفی را آزمایش می‌کنند. سطوح نرمال CK به موارد زیر بستگی دارد:

• سن، جنسیت و نژاد
• میزان عضلات
• میزان فعالیت بدنی

تفسیر سطوح بالای CPK

سطح CPK بالاتر از ۲۰۰ میکروگرم در لیتر نشان‌دهنده CPK بالاست. سطوح بالای CPK ممکن است در افرادی که دارای موارد زیر هستند دیده شود:

• آسیب مغزی یا سکته مغزی
• تشنج
• دلیریوم ترمنس (روان‌آشفتگی الکلی یا جنون الکلی)
• درماتومیوزیت یا پلی‌میوزیت
• شوک الکتریکی
• حمله قلبی
• التهاب عضله قلب (میوکاردیت)
• مرگ بافت ریه (سکته ریوی)
• دیستروفی‌های عضلانی
• میوپاتی (ماهیچه‌آسیبی)
• رابدومیولیز (واپاشی ماهیچه مخطط، آسیب و تخریب عضلات اسکلتی)
• تروما
• سایر شرایطی که ممکن است نتایج آزمایش مثبت بدهد عبارتند از:
• هیپوتیروئیدی (کم‌کاری تیروئید)
• هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید)
• پریکاردیت (التهاب آب‌شامه) به دنبال حمله قلبی

پس اگر سطح CK شما بالاتر از حد نرمال باشد، معمولا به این معنی است که نوعی آسیب عضلانی دارید. سطوح CK ممکن است تا دو روز پس از صدمات خاص به بالاترین حد خود نرسند. بنابراین، ممکن است بیش از یک آزمایش CK انجام دهید تا پزشک ببیند آیا سطح آن بالا می‌رود یا پایین. وقتی سطوح CK بالا می‌مانند یا افزایش می‌یابند، ممکن است به این معنی باشد که آسیب عضلانی همچنان ادامه دارد.

به طور کلی، افزایش سطح CPK1 ممکن است نشان‌دهنده سکته مغزی، آسیب مغزی، خونریزی و انفارکتوس ریوی باشد. سطوح بالای CPK2 ممکن است نشانه انفارکتوس میوکارد، میوکاردیت یا حمله قلبی باشد. افزایش سطح CPK3 می‌تواند به معنای دیستروفی عضلانی، ضربه ناشی از تصادفات، سوختگی‌ها و غیره باشد.

تفسیر سطوح پایین CPK

اگر سطح CPK پایین‌تر از ۱۰ میکروگرم در لیتر باشد، نشان‌دهنده موارد زیر خواهد بود:

• کمبودهای تغذیه‌ای و اختلالات کبدی
• تضعیف ماهیچه قلب یا ماهیچه‌های اسکلتی به دلیل آسیب‌های پیشرفته

کلام آخر

در این مطلب همه چیز را در مورد تست CPK توضیح دادیم. اما به نتایج تفسیر کراتین فسفوکیناز اکتفا نکنید. برای یافتن محل دقیق آسیب عضلانی، باید آزمایش‌های دیگری نیز انجام شود. عواملی که ممکن است بر نتایج و تفسیر آزمایش CPK تاثیر بگذارند نیز عبارتند از کاتتریزاسیون قلبی، تزریق عضلانی، ضربه به عضلات، جراحی تازه و ورزش سنگین.

سوالات متداول