تست PTT چیست و چه زمانی تجویز می شود؟ + تفسیر کامل

تست PTT یک آزمایش خون است که مدت لخته شدن خون را بررسی می‌کند. در این مقاله از مجله مجموعه چکاپ سلامتی همه چیز را در مورد این تست و نحوه تفسیر آزمایش PTT توضیح می‌دهیم.

تست PTT می‌تواند به شما بگوید که چقدر طول می‌کشد تا خون شما لخته شود. نتایج این آزمایش خون می‌تواند نشان دهد که چرا خون شما خیلی سریع یا خیلی کند لخته می‌شود. در واقع، این آزمایش بسیاری از پروتئین‌ها یا فاکتورهای انعقادی را که در فرآیند لخته شدن نقش دارند، بررسی می‌کند. آزمایش PTT و کاربرد آن در مشکلات خونریزی اهمیت ویژه‌ای دارد. اما نحوه انجام و تفسیر آزمایش PTT به چه صورت است؟

PTT مخفف چیست؟

کلمه PTT مخفف عبارت Partial thromboplastin time به معنای «زمان نسبی ترومبوپلاستین» است. نام دیگر آن نیز «زمان ترومبوپلاستین نسبی فعال شده» (Activated partial thromboplastin time) است و عبارات مخفف aPTT یا APTT نیز شناخته می‌شود.

تست PTT چیست؟

تست PTT یا زمان نسبی ترومبوپلاستین (Partial thromboplastin time) یک آزمایش خون است که مدت زمان لخته شدن خون را بررسی می‌کند. به طور معمول، هنگامی که بریدگی یا جراحتی ایجاد می‌کنید که باعث خونریزی می‌شود، انواع مختلفی از پروتئین‌ها در خون شما با هم کار می‌کنند تا لخته‌ای ایجاد کنند تا خونریزی را متوقف کنند. این پروتئین ها فاکتورهای انعقادی یا فاکتورهای لختگی نامیده می‌شوند. اگر هر یک از فاکتورهای انعقادی شما از بین رفته باشد، در سطح پایین باشد یا به درستی کار نکند، خون شما ممکن است:

• بعد از جراحت یا جراحی خیلی آهسته لخته شود. اگر این اتفاق بیفتد، شما یک اختلال خونریزی دارید. اختلالات خونریزی می‌توانند باعث از دست دادن خون زیادی شوند. هموفیلی (Hemophilia) یکی از انواع اختلالات خونریزی است.
• بیش از حد و یا خیلی سریع و حتی بدون آسیب لخته شود. این وضعیت ممکن است منجر به لخته‌هایی شود که جریان خون شما را مسدود کرده و باعث ایجاد شرایط جدی مانند حمله قلبی، سکته مغزی یا لخته شدن در ریه‌ها می‌شود.

اما آزمایش PTT و کاربرد آن چیست؟ این تست می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا متوجه شود آیا مشکل خونریزی دارید یا خون شما به درستی لخته نمی‌شود. آزمایش PTT برای تشخیص اختلالات انعقادی خون به کار می‌رود و عملکرد بخشی از سیستم انعقادی (لخته شدن) را اندازه‌گیری می‌کند.

رزرو نوبت آنالیز کامل بدن در شعبه تهران

تفاوت آزمایش PTT و PT چیست؟

یک آزمایش خون مرتبط به تست PTT، زمان پروترومبین (PT) است که عملکرد بخش متفاوتی از سیستم انعقادی را اندازه‌گیری می‌کند. به طور کلی، آزمایش PTT اغلب با آزمایش‌های دیگری انجام می‌شود که فاکتورهای انعقادی و چگونگی عملکرد همه آنها با هم را بررسی می‌کنند.

نحوه انجام تست PTT

برای تست PTT نمونه خون مورد نیاز است. اگر از داروهای رقیق‌کننده خون استفاده می‌کنید، از نظر علائم خونریزی تحت نظر خواهید بود. پزشک ممکن است به شما بگوید که به طور موقت مصرف داروهایی را که ممکن است بر نتایج آزمایش تاثیر بگذارد، متوقف کنید. حتما در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید به پزشک خود بگویید. همچنین در مورد داروهای گیاهی که مصرف می‌کنید با پزشک خود صحبت کنید.

هنگامی که سوزن برای خونگیری وارد می‌شود، برخی افراد درد متوسطی را احساس می‌کنند. دیگران فقط احساس گزگز یا سوزش می‌کنند. پس از آن، ممکن است مقداری ضربان یا کبودی خفیف وجود داشته باشد. این مورد هم خیلی زود از بین می‌رود.

آیا انجام تست PTT خطرناک است؟

خطر کمی برای گرفتن خون وجود دارد. اندازه سیاهرگ‌ها و شریان‌ها از فردی به فرد دیگر و از یک طرف بدن به سمت دیگر متفاوت است. گرفتن نمونه خون از برخی افراد ممکن است دشوارتر از دیگران باشد. سایر خطرات مرتبط با خونگیری اندک است، اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• غش یا سرگیجه
• جمع شدن خون در زیر پوست (هماتوم یا Hematoma)
• سوراخ‌های متعدد برای تعیین محل رگ‌ها
• عفونت (خطری خفیف در زمانی که پوست بریده می‌شود)

این آزمایش اغلب بر روی افرادی انجام می‌شود که ممکن است مشکلات خونریزی داشته باشند. خطر خونریزی آنها کمی بیشتر از افرادی است که مشکل خونریزی ندارند.

آزمایش PTT برای چه مشکلاتی استفاده می‌شود؟

چرا پزشک آزمایش PTT را تجویز می‌کند؟ آیا آزمایش PTT به تنهایی برای تشخیص بیماری‌ها کافی است؟ اگر مشکل خونریزی دارید یا خون شما به درستی لخته نمی‌شود، ممکن است به این آزمایش نیاز داشته باشید. هنگامی که خونریزی می‌کنید، مجموعه‌ای از اقدامات شامل بسیاری از پروتئین‌های مختلف (عوامل انعقادی) در بدن انجام می‌شود که به لخته شدن خون کمک می‌کنند. این پروسه آبشار انعقادی نامیده می‌شود. تست PTT به بررسی برخی از پروتئین‌ها یا عوامل دخیل در این فرآیند می‌پردازد و توانایی آنها را برای کمک به لخته شدن خون اندازه‌گیری می‌کند.

این آزمایش همچنین ممکن است برای نظارت بر بیمارانی که هپارین (یک نوع رقیق‌کننده خون) مصرف می‌کنند، استفاده شود. آزمایش PTT معمولا به همراه سایر آزمایش‌ها مانند آزمایش پروترومبین یا PT انجام می‌شود. به طور کلی، این تست برای موارد زیر انجام می‌شود:

• پیدا کردن علت کبودی یا خونریزی زیاد
• پیدا کردن علت مشکلات لخته شدن خون. این علل می‌تواند شامل برخی بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس (Lupus) و سندرم آنتی فسفولیپید (Antiphospholipid syndrome) باشد
• نظارت بر افرادی که هپارین مصرف می‌کنند، نوعی دارو که برای پیشگیری و درمان لخته شدن خون استفاده می‌شود. آزمایش PTT می‌تواند به اطمینان از ایمن و موثر بودن دوز مصرفی کمک کند
• بررسی خطر مشکلات احتمالی خونریزی قبل از جراحی یا اقدامات پزشکی (آزمایش PTT همیشه به عنوان یک آزمایش معمول قبل از جراحی استفاده نمی‌شود. ممکن است برای افراد خاصی که ممکن است خطر مشکلات خونریزی دارند استفاده شود)

بیشتر بخوانید: هر آنچه باید درباره تست حساسیت و نحوه انجام آن بدانید

چرا انجام آزمایش PTT برای شما تجویز شده است؟

ممکن است به آزمایش PTT نیاز داشته باشید اگر:

• مشکل خونریزی یا کبودی دارید و علت آن مشخص نیست
• در ورید یا شریان لخته خون دارید
• بیماری کبدی دارید (کبد بیشتر فاکتورهای انعقادی را می‌سازد)
• چندین سقط جنین داشته‌اید
• ابتلا به اختلال خونریزی یا انعقادی برای شما تشخیص داده شده است، اما فاکتورهای انعقادی دخیل در آن مشخص نیستند
• هپارین مصرف می‌کنید (برای بررسی اینکه چگونه این دارو بر شما تاثیر می‌گذارد، ممکن است پزشک شما از آزمایش PTT یا آزمایش دیگری استفاده کند)

همچنین اگر پزشک شما فکر می‌کند که ممکن است یک اختلال انعقادی مرتبط با لوپوس داشته باشید، ممکن است آزمایشی به نام LA-PTT انجام دهید. این یک نوع آزمایش PTT است که برای جستجوی پروتئینی طراحی شده است که با افزایش لخته شدن و سقط جنین مرتبط است.

تفسیر آزمایش PTT

چگونه می‌توان نتایج آزمایش PTT را تفسیر کرد؟ نتایج آزمایش PTT نشان می‌دهند که چقدر زمان برای لخته شدن خون طول کشیده است. نتایج معمولا به تعداد ثانیه ارائه می‌شوند. همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، آزمایش PTT اغلب همراه با آزمایش خون دیگری به نام آزمایش زمان پروترومبین (PT) تجویز می‌شود. تست PT سایر فاکتورهای انعقادی را که تست PTT بررسی نمی‌کند، اندازه‌گیری می‌کند. پزشک شما معمولا نتایج هر دو آزمایش را با هم مقایسه می‌کند تا بفهمد خون شما چگونه لخته می‌شود. پس در مورد تفسیر آزمایش PTT، حتما با یک پزشک صحبت کنید.

رنج نرمال PTT

به طور کلی، PTT باید ۲۵ تا ۳۵ ثانیه باشد. اگر فرد داروهای رقیق‌کننده خون مصرف می‌کند، لخته شدن خون بیشتر طول می‌کشد. محدوده مقادیر نرمال ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد. برخی از آزمایشگاه‌ها از اندازه‌گیری‌های متفاوتی استفاده می‌کنند یا ممکن است نمونه‌های مختلفی را آزمایش کنند. برای تفسیر آزمایش PTT خود حتما با یک پزشک صحبت کنید.

نتایج غیر طبیعی PTT

به طور کلی، اگر در آزمایش PTT لخته شدن خون شما بیش از حد طبیعی طول کشید، ممکن است نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

• اختلالات خونریزی، گروهی از شرایط که در آن مشکلی در روند انعقاد خون در بدن وجود دارد
• بیماری کبد
• برخی از اختلالات ژنتیکی که از والدین خود به ارث می‌برید. این اختلالات بر برخی عوامل انعقادی تاثیر می‌گذارند و خطر خونریزی را افزایش می‌دهند؛ اختلالاتی چون بیماری فون‌ویلبراند (von Willebrand disease) و هموفیلی (Haemophilia)
• مشکل در جذب مواد مغذی از غذا (سوء جذب یا Malabsorption)
• سطح پایین ویتامین K
• مصرف داروهایی مانند هپارین (Heparin)
• انواع خاصی از سرطان خون
• بیماری‌های خود ایمنی، مانند سندرم آنتی بادی علیه فسفولیپید (Antiphospholipid antibody syndrome) یا سندرم ضد انعقاد لوپوس. این بیماری‌ها باعث می‌شوند بدن شما پروتئین‌هایی به نام آنتی بادی بسازد. آنتی بادی‌های مربوط به این بیماری‌ها باعث لخته شدن بیش از حد می‌شوند. اما نتایج تست PTT ممکن است زمان انعقاد کند را نشان دهد. دلیلش این است که مواد شیمیایی موجود در آزمایش PTT با آنتی بادی‌های موجود در نمونه خون شما واکنش نشان می‌دهند. این واکنش شیمیایی باعث لخته شدن نمونه خون کندتر از چیزی که واقعا در بدن شماست می‌شود. اگر پزشک شما معتقد باشد که یک بیماری خودایمنی باعث مشکل لخته شدن خون می‌شود، معمولا آزمایش‌های دیگری برای تشخیص انجام خواهید داد

اگر در آزمایش PTT خون شما سریع‌تر از حد طبیعی لخته شد، ممکن است نشانه‌ای از موارد زیر باشد:

• مرحله اولیه انعقاد درون‌رگی منتشر یا Disseminated intravascular coagulation. این وضعیت نادر اما جدی ممکن است در صورت ابتلا به عفونت یا آسیب به اندام‌ها یا بافت‌هایی که بر لخته شدن خون تاثیر می‌گذارند ایجاد شود. در مراحل اولیه، لخته شدن بیش از حد خون دارید. بعداً، DIC شروع به استفاده از فاکتورهای انعقادی در خون شما می‌کند که منجر به مشکلات خونریزی می‌شود
• سرطان پیشرفته تخمدان، کولون یا لوزالمعده، به این معنی که سرطان به سایر نقاط بدن گسترش یافته است و بعید است با درمان کنترل شود

باز هم تاکید می‌کنیم که در مورد تفسیر آزمایش PTT خود حتما با پزشک صحبت کنید.

کلام آخر

در این مطلب همه چیز را در مورد تست PTT توضیح دادیم؛ از توضیحات کلی در مورد آزمایش PTT و کاربرد آن تا درک کامل نتایج و تفسیر آزمایش PTT. در مورد نتایج آزمایش خود، بهتر است با یک پزشک متخصص صحبت کنید تا درک بهتری از شرایط خود داشته باشید. همچنین می‌توانید با متخصصان ما در مجموعه چکاپ سلامتی در تماس باشید.

سوالات متداول