آزمایش های قبل بارداری: همه اقدامات و چکاپ های پیش از بارداری

آزمایش های قبل بارداری به شما کمک میکنند تا مطمئن شوید که برای بارداری آماده هستید. در این مقاله از مجله مجموعه چکاپ سلامتی همراه ما باشید تا مروری بر چکاپ های قبل بارداری داشته باشیم.
آزمایش های قبل بارداری به پزشک شما کمک میکنند تا مطمئن شود که بدن شما برای بارداری آماده است. اگر میتوانید، چکاپ های قبل بارداری خود را نزد پزشکی که میخواهید در دوران بارداری تحت نظر او باشید، انجام دهید. شما میتوانید هر زمان که بخواهید، حتی تا یک سال قبل از اینکه بخواهید باردار شوید، آزمایشات پیش از بارداری را انجام دهید.
چرا به چکاپ های قبل بارداری نیاز داریم؟
برخی از شرایط پزشکی مانند افسردگی، دیابت، فشار خون بالا و نداشتن وزن مناسب میتوانند بر بارداری و باروری شما (توانایی شما برای باردار شدن) تاثیر بگذارند. سیگار کشیدن یا سوء استفاده در مصرف داروها نیز میتوانند بر باروری تاثیر بگذارند. پزشک میتواند به شما در مدیریت شرایط سلامتی و ایجاد تغییراتی در زندگیتان کمک کند تا نوزاد سالم به دنیا بیاید.
حتی اگر قبلا بچهدار شدهاید، چکاپ های قبل بارداری را انجام دهید. ممکن است سلامت شما از آخرین باردار شدن شما تغییر کرده باشد. اگر در بارداری قبلی مشکلی داشتید، ممکن است پزشک بتواند به شما کمک کند تا در بارداری بعدی از همان مشکل جلوگیری کنید. اگر تجربه شرایط زیر را داشتهاید، حتما باید آزمایشات پیش از بارداری را انجام دهید:
- زایمان زودرس: این زایمان قبل از هفته سی و هفتم بارداری اتفاق میافتد.
- نوزادی با نقص مادرزادی: نقایص مادرزادی شرایطی هستند که در هنگام تولد وجود دارند. آنها شکل یا عملکرد یک یا چند قسمت از بدن را تغییر میدهند. این نقایص میتوانند در سلامت کلی، نحوه رشد بدن یا نحوه عملکرد بدن مشکلاتی ایجاد کنند.
- سقط جنین: زمانی که نوزاد قبل از هفته بیستم بارداری در رحم میمیرد.
- زایمان نوزاد مرده: زمانی که نوزاد در رحم قبل از تولد، اما بعد از هفته بیستم بارداری میمیرد.
آزمایش های قبل بارداری
در آزمایش های قبل حامگی، پزشک سلامت کلی شما را بررسی میکند تا مطمئن شود بدن شما برای بارداری آماده است. در ادامه نگاهی به چکاپ های قبل بارداری میاندازیم.
بیشتر بخوانید: بهترین روش های چکاپ بدن که باید بشناسید
چکاپ سلامت عمومی
مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری توصیه میکنند که هر کسی که قصد باردار شدن دارد، یک معاینه قبل از بارداری انجام دهد. در این چکاپ پزشک در مورد موارد زیر با شما صحبت خواهد کرد:
- وزن و تغذیه
- ورزش و عادات سبک زندگی
- داروها و مکملهای فعلی
- سابقه پزشکی، از جمله قاعدگی
- حاملگیهای قبلی و پیامدها
- مدیریت شرایط سلامت مزمن
تست فولیک اسید
فولیک اسید ویتامینی است که هر سلول در بدن شما برای رشد و تکامل سالم به آن نیاز دارد. اگر فولیک اسید را قبل از بارداری و در اوایل بارداری مصرف کنید، میتواند به محافظت از نوزادتان در برابر نقایص مادرزادی مغز و ستون فقرات (به نام نقص لوله عصبی) و نقایص مادرزادی دهان (به نام شکاف کام و لب) کمک کند. قبل از بارداری، هر روز یک مولتی ویتامین با ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک در آن مصرف کنید. پس در میان آزمایش های قبل از حامله شدن، حتما تست فولیک اسید را هم انجام دهید.
در موارد زیر ممکن است نیاز به مصرف مکمل ۵ میلیگرمی فولیک اسید داشته باشید:
- اگر شما یا همسرتان نقص لوله عصبی داشته باشید
- اگر قبلا حاملگی تحت تاثیر نقص لوله عصبی داشتهاید
- اگر شما یا همسرتان سابقه خانوادگی نقص لوله عصبی داشته باشید
- اگر دیابت داشته باشید
همچنین در صورت مصرف داروهای خاصی مانند داروهای ضد صرع یا داروهای ضد رتروویروسی برای HIV، پزشک ممکن است یک مکمل ۵ میلیگرمی را توصیه کند. اگر به طور غیرمنتظره باردار شدید و در آن زمان مکمل اسید فولیک مصرف نمیکردید، نگران نباشید. به محض اینکه متوجه شدید، مصرف آنها را شروع کنید، تا زمانی که ۱۲ هفته اول بارداری را پشت سر بگذارید.
معاینه لگنی
در این معاینه پزشک اندامهای لگنی مانند واژن، دهانه رحم، رحم و تخمدانها را بررسی میکند تا از سالم بودن آنها مطمئن شود. اگر مشکلی در این اندامها داشته باشید، انجام درمان قبل از بارداری ممکن است به جلوگیری از مشکلات دوران بارداری کمک کند. اگر مشکلات باروری دارید، درمان این اندامها میتواند برای آن هم کمککننده باشد.
آزمایش پاپ اسمیر
تست پاپ اسمیر (Pap smear) یک آزمایش پزشکی است که در آن پزشک سلولهای دهانه رحم را برای بررسی سرطان جمعآوری میکند.
آزمایش خون
پزشک ممکن است به شما آزمایش خون برای بررسی گروه خونی و فاکتور Rh بدهد. فاکتور Rh پروتئینی است که در گلبولهای قرمز یافت میشود. اگر فاکتور Rh شما منفی و فاکتور Rh جنین مثبت باشد، میتواند برای او مشکلاتی ایجاد شود.
تست عفونت مقاربتی (STI)
آزمایش STI یک آزمایش رایج قبل از بارداری است. بیماریهای مقاربتی درمان نشده با پیامدهای منفی بارداری و تولد، از جمله تولد زودرس، وزن کم نوزاد هنگام تولد، عفونت و حتی مرگ جنین مرتبط هستند.
- عفونت کلامیدیا (Chlamydia) با زایمان زودرس، وزن کم هنگام تولد و عفونت های چشم و ریه مرتبط است
- سوزاک (Gonorrhea) میتواند منجر به سقط جنین، زایمان زودرس و وزن کم هنگام تولد شود
- سیفلیس (Syphilis) با زایمان زودرس و همچنین مردهزایی و مشکلات ارگانهای متعدد از جمله مغز، قلب، پوست، چشم، گوش، دندان و استخوان نوزاد مرتبط است
آزمایش ژنتیکی غربالگری حامل
قبل از بارداری، میتوانید آزمایشهای غربالگری حامل را انجام دهید که خون یا بزاق شما را بررسی میکند تا ببیند آیا ناقل برخی از بیماریهای ژنتیکی هستید یا خیر. شرایط ژنتیکی از طریق ژنها از والدین به فرزندان منتقل میشوند. ژنها بخشهایی از سلولهای بدن شما هستند که دستورالعملهایی را برای نحوه رشد و عملکرد بدن ذخیره میکنند. اگر ناقل هستید، خودتان این عارضه را ندارید، اما یک تغییر ژنی برای آن دارید که میتوانید آن را به نوزادتان منتقل کنید.
اگر هم شما و هم همسرتان ناقل یک بیماری باشید، خطر ابتلای کودکتان به این بیماری افزایش مییابد. انجام این آزمایش از چکاپ های قبل بارداری میتواند به شما و همسرتان کمک کند تا خطرات جنین خود را بررسی کرده و در مورد باردار شدن تصمیم بگیرید. شریک زندگی شما نیز میتواند آزمایش شود. انجام آزمایش غربالگری حامل انتخاب شماست. اگر نمیخواهید مجبور نیستید این تست را انجام دهید، حتی اگر پزشک آن را توصیه کند.
تمام زنانی که به باردار شدن فکر میکنند میتوانند غربالگری و آزمایشات ژنتیک قبل از بارداری را به دلایل زیر انجام دهند:
- فیبروز سیستیک (Cystic fibrosis): CF وضعیتی است که بر تنفس و هضم تاثیر میگذارد. هضم روشی است که بدن شما غذایی را که میخورید پردازش میکند.
- آتروفی عضلانی نخاعی (Spinal muscular atrophy): SMA بیماریای است که به سلولهای عصبی در نخاع حمله میکند. این بیماری ماهیچهها را ضعیف میکند و میتواند بر حرکت، تنفس و بلع تاثیر بگذارد.
- تالاسمی (Thalassemias): شرایط خونی که باعث میشود بدن گلبولهای قرمز سالم کمتر و هموگلوبین کمتری نسبت به حالت طبیعی بسازد. هموگلوبین یک پروتئین در گلبولهای قرمز است.
- هموگلوبینوپاتی (Hemoglobinopathies): انواع مختلفی از بیماریها که بر گلبولهای قرمز در بدن تاثیر میگذارند و هموگلوبین بیمار دیگر ساختمان طبیعی خودش را ندارد.
برخی از زنان برای شرایط خاصی که در خانوادهها یا گروههای قومی وجود دارد، غربالگری حامل انجام میدهند. یک گروه قومی گروهی از مردم، اغلب از یک کشور است که زبان یا فرهنگ مشترک دارند. اگر شرایط زیر در خانواده یا گروه قومی شما وجود دارند، ممکن است بخواهید غربالگری حامل را انجام دهید:
- سندرم ایکس شکننده (Fragile X syndrome): این سندرم زمانی اتفاق میافتد که بدن نمیتواند پروتئین کافی برای رشد و تکامل مغز تولید کند. اگر سندرم ایکس شکننده در خانواده شما وجود داشته باشد، پزشک ممکن است آزمایش حامل را توصیه کند.
- بیماری تی-سکس (Tay–Sachs disease): این بیماری باعث مرگ سلولهای عصبی در مغز و ستون فقرات میشود. تی-سکس در یهودیان اروپای مرکزی و شرقی، افراد فرانسوی-کانادایی، لوئیزیانا کاجون یا آمیشهای قدیمی پنسیلوانیا، شایعتر است.
تست ژنتیک قبل لانه گزینی
اگر شما یا همسرتان ناقل هستید و در حال انجام درمان باروری به نام لقاح آزمایشگاهی (Vitro fertilization یا IVF) هستید، ممکن است به آزمایشی به نام آزمایش قبل از لانهگزینی (Preimplantation testing) علاقهمند باشید. این آزمایش با نام تشخیص ژنتیکی قبل از لانهگزینی (Preimplantation genetic diagnosis یا PGD) نیز شناخته میشود.
در IVF، یک تخمک و اسپرم در آزمایشگاه برای ایجاد یک جنین (تخمک بارور شده) ترکیب میشوند و سپس در رحم کاشته میشوند. این آزمایش سلولهای جنین را برای تغییرات ژنی قبل از کاشت در رحم بررسی میکند. فقط جنینهای سالم (بدون تغییر ژن) کاشته میشوند. پزشک یا مشاور ژنتیک میتواند به شما در درک نتایج آزمایش و احتمال انتقال یک بیماری ژنتیکی به کودکتان کمک کند.
چکاپ دندان ها
یک چکاپ قبل از اقدام به بارداری، چکاپ دندانهاست. معاینات منظم دندانپزشکی خود را قبل و در طول بارداری انجام دهید. برخی از مطالعات ارتباطی بین بیماری لثه و تولد نوزاد نارس یا کم وزن را نشان میدهند. وزن کم هنگام تولد به این معنی است که وزن نوزاد شما در هنگام تولد کمتر از حدود ۲ کیلوگرم باشد. اگر بیماری لثه دارید، انجام درمان قبل از بارداری ممکن است از مشکلات سلامتی در شما و کودکتان جلوگیری کند. وقتی به دندانپزشک خود مراجعه میکنید، به او بگویید که قصد بارداری دارید. و هنگامی که در دوران بارداری به دندانپزشک خود مراجعه میکنید، مطمئن شوید که او میداند شما باردار هستید.
یک دلیل مفید دیگر برای انجام معاینه دندان قبل از بارداری، کاهش پتانسیل قرار گرفتن در معرض تشعشعات است. اگرچه انجمن دندانپزشکی آمریکا (ADA) میگوید که انجام عکسبرداری با اشعه ایکس در دوران بارداری با محافظ مناسب شکم و تیروئید بیخطر است، اما میتوانید با انجام این معاینات قبل از بارداری، در طول بارداری کاملا از اشعه ایکس خودداری کنید.
اقدامات قبل از بارداری
اما قبل از اقدام برای بارداری، اقداماتی نیز ضروری هستند که پزشک ممکن است آنها را با شما هماهنگ کند.
بررسی بیماری هایی که می توانند بر بارداری تاثیر بگذارند
این بیماریها و شرایط شامل دیابت، افسردگی، فشار خون بالا و نداشتن وزن مناسب است. پزشک شما را از نظر عفونتهایی مانند توکسوپلاسموز، و عفونتهای مقاربتی (که STI نیز نامیده میشود)، مانند تبخال تناسلی و ویروس نقص ایمنی انسانی (که HIV نیز نامیده میشود) بررسی میکند.
بررسی بیماری های ژنتیکی
پزشک همچنین در مورد سابقه سلامت خانواده شما میپرسد تا ببیند آیا بیماریهای خاصی در خانواده شما یا خانواده شریک زندگی شما وجود دارد یا خیر. اگر پزشک ببیند که بیماریهای خاصی در خانواده شما وجود دارد، ممکن است به شما توصیه کند که به یک مشاور ژنتیک مراجعه کنید. این فرد آموزش دیده است که به شما کمک کند تا در مورد ژنها، نقایص مادرزادی و سایر شرایط پزشکی که در خانوادهها وجود دارند و اینکه چگونه میتوانند بر سلامت شما و کودک شما تاثیر بگذارند، آگاه شوید.
بررسی داروهایی که مصرف می کنید
پزشک میخواهد مطمئن شود که هر دارویی که مصرف میکنید برای کودک شما بیخطر است. این شامل داروهای نسخهای و بدون نسخه، مکملها و محصولات گیاهی میشود. در مورد هر دارویی که مصرف میکنید، با پزشک خود صحبت کنید.
انجام واکسیناسیون های لازم
از اقدامات پزشکی قبل از بارداری باید به انجام واکسیناسیونهای لازم اشاره کنیم. واکسنها حاوی داروهایی هستند که شما را در برابر برخی بیماریها مصون میکنند. اگر مصون باشید، نمیتوانید به آن بیماری خاص مبتلا شوید. بیماریهای عفونی مانند آبله مرغان و سرخجه (که سرخک آلمانی نیز نامیده میشود) میتوانند به شما و جنین در دوران بارداری آسیب برسانند. بهتر است قبل از بارداری واکسیناسیون این بیماریها را انجام دهید. به طور کلی، قبل از بارداری باید واکسنهای زیر را زده باشید:
- واکسن Tdap (کزاز، دیفتری و سیاه سرفه)
- واکسن هپاتیت ب (Hepatitis B)
- واکسن MMR (سرخک، اوریون و سرخجه)
- واکسن آبله مرغان
- واکسن آنفولانزا
- واکسن کووید ۱۹ (COVID-19)
ترک سیگار
سیگار کشیدن در دوران بارداری با انواع مشکلات سلامتی مرتبط است، از جمله:
- زایمان زودرس
- وزن پایین نوزاد هنگام تولد
- سندرم مرگ ناگهانی نوزاد (Sudden infant death syndrome یا SIDS) که به عنوان مرگ تختخواب (Cot death یا Crib death) نیز شناخته میشود
- سقط جنین
ترک سیگار میتواند سخت باشد، اما میتوانید پشتیبانی لازم برای این کار را پیدا کنید و از پزشک خود کمک بگیرید. همچنین دود سیگار دیگران میتواند به کودک شما آسیب برساند؛ بنابراین از شریک زندگی، دوستان و خانواده خود بخواهید که در نزدیکی شما سیگار نکشند.
الکل را کنار بگذارید
اگر باردار هستید یا در تلاش برای باردار شدن هستید، الکل مصرف نکنید. الکل میتواند به جنین شما منتقل شود. نوشیدن مشروبات الکلی در بارداری میتواند منجر به آسیب طولانی مدت به کودک شما شود و هر چه بیشتر الکل بنوشید، خطر آن بیشتر میشود.
وزن خود را متناسب نگه دارید
اگر اضافه وزن دارید، ممکن است برای باردار شدن مشکل پیدا کنید و درمان باروری کمتر موثر باشد. اضافه وزن همچنین خطر برخی از مشکلات بارداری مانند فشار خون بالا، ترومبوز ورید عمقی، سقط جنین و دیابت بارداری را افزایش میدهد. قبل از بارداری میتوانید شاخص توده بدنی (BMI) خود را محاسبه کنید. اما این ممکن است زمانی که باردار هستید دقیق نباشد، بنابراین با ماما یا پزشک خود مشورت کنید.
داشتن یک رژیم غذایی سالم و انجام ورزشهای سبک در بارداری توصیه میشود و مهم است که وزن زیادی اضافه نکنید. با داشتن یک رژیم غذایی متعادل و انجام ورزش منظم میتوانید وزن خود را حفظ کنید.
ایمن سازی خانه یا محل کار
یکی دیگر از اقدامات قبل از بارداری، ایمنسازی خانه یا محل کار از مواد شیمیایی است. برخی از مواد شیمیایی مانند محصولات پاککننده، رنگ و کشنده علفهای هرز میتوانند برای کودک شما در دوران بارداری مضر باشند. با پزشک در مورد نحوه محافظت از خود برای کمک به ایمن نگه داشتن جنین صحبت کنید.
چه زمانی باید استفاده از روش های جلوگیری از بارداری را متوقف کنید؟
کنترل بارداری (که به آن جلوگیری از بارداری نیز گفته میشود)، روشی است که شما برای جلوگیری از بارداری از آن استفاده میکنید. پزشک ممکن است به شما پیشنهاد کند چند ماه قبل از شروع تلاش برای باردار شدن، استفاده از روشهای جلوگیری از بارداری را متوقف کنید. این به بدن شما اجازه میدهد چند چرخه قاعدگی طبیعی داشته باشد. داشتن چرخههای طبیعی قبل از بارداری میتواند به پزشک کمک کند تا تاریخ زایمان شما را مشخص کند.
چرخه قاعدگی شما فرآیندی است که در آن تخمدانها هر ماه یک تخمک آزاد میکنند (تخمکگذاری). تخمک از طریق لولههای فالوپ به سمت رحم حرکت میکند. رحم جایی است که کودک شما در دوران بارداری در آن رشد میکند. اگر تخمک توسط اسپرم مرد بارور نشود، همراه با خون و بافت رحم از واژن عبور میکند و در واقع همان دوره قاعدگی شما اتفاق میافتد.
آزمایشات پیش از بارداری را چه کسی تجویز می کند؟
اگر میتوانید، آزمایشات قبل بارداری خود را نزد پزشکی که میخواهید در زمان حاملگی تحت نظر او باشید، انجام دهید. شما میتوانید پزشک دوران بارداری خود را از میان چندین نوع مختلف پزشک و پرستار انتخاب کنید. همه این افراد میتوانند در دوران بارداری از شما مراقبت کنند و نوزاد شما را به دنیا آورند:
- متخصص زنان و زایمان: پزشکی است که تحصیلات و آموزش لازم برای مراقبت از زنان باردار و زایمان را دارد.
- پزشک خانواده: پزشکی است که میتواند از همه اعضای خانواده شما مراقبت کند. میتوانید قبل، حین و بعد از بارداری تحت نظر این پزشک باشید و آزمایش های قبل بارداری را نزد او انجام دهید.
- متخصص طب مادر و جنین: یک متخصص زنان و زایمان با تحصیلات و آموزش برای مراقبت از زنانی است که حاملگیهای پرخطر دارند. اگر شرایطی دارید که ممکن است در دوران بارداری مشکلاتی ایجاد کند، ممکن است بخواهید به این متخصص مراجعه کنید.
- پرستار خانواده: پرستاری است که تحصیلات و آموزش لازم را برای مراقبت از همه اعضای خانواده شما دارد.
- پرستار سلامت زنان: پرستاری است که آموزش و تحصیلات لازم برای مراقبت از زنان در هر سنی، از جمله زنان باردار را دارد.
- ماما: یک ارائهدهنده مراقبتهای بهداشتی است که برای مراقبت از زنان در تمام سنین، از جمله زنان باردار، آموزش دیده و تحصیل کرده است.
کلام آخر
در این مطلب مروری بر آزمایش های قبل بارداری و اقداماتی که قبل از بارداری ضروری هستند داشتیم. اگر قصد دارید به زودی باردار شوید، حتما از یک پزشک در مورد اقدامات و چکاپ های قبل بارداری مشاوره بگیرید. یا میتوانید با مشاوران ما در مجموعه چکاپ سلامتی در ارتباط باشید.
سوالات متداول
چه آزمایشهایی قبل از بارداری باید انجام شوند؟
تست فولیک اسید، معاینههای فیزیکی و لگنی، آزمایش پاپ اسمیر، آزمایش خون، آزمایش ژنتیکی غربالگری حامل، تست ژنتیک قبل لانه گزینی و چکاپ دندانها.
آیا آزمایش ژنتیک برای همه لازم است؟
خیر، اما اگر در خانواده خود تجربه بیماریهای ژنتیکی را دارید، بهتر است آزمایش ژنتیک را انجام دهید.
آیا مردان هم باید آزمایش قبل از بارداری بدهند؟
بله، خصوصا در مورد آزمایش ژنتیکی غربالگری حامل، هر دو زوجین باید آن را انجام بدهند.