تست فولیک اسید (Folate) یا تست B9 چیست؟ + روش تفسیر و موارد استفاده

تست فولیک اسید برای بررسی سطح فولیک اسید یا ویتامین B9 در بدن انجام می‌شود؛ یک ماده مغذی که به رشد و عملکرد درست گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کند. در این مطلب از مجله مجموعه چکاپ سلامتی همه چیز را در مورد تست B9 توضیح خواهیم داد.

فولیک اسید یا ویتامین B9 یک ماده مغذی مهم برای رشد، نمو و عملکرد صحیح گلبول‌های قرمز خون و بافت‌های عصبی است. تست فولیک اسید سطوح فولیک اسید در خون و گلبول‌های قرمز خون را بررسی می‌کند. سطح فولیک اسید پایین می‌تواند از رشد طبیعی گلبول‌های قرمز خون جلوگیری کند و باعث آسیب عصبی شود. سطوح مختلف این ماده در بدن می‌تواند تحت تاثیر شرایط یا داروها و رژیم غذایی شما قرار گیرد. اما تست B9 چطور انجام می‌شود و چطور می‌توانیم نتایج آن را تفسیر کنیم؟

تست فولیک اسید چیست؟

فولیک اسید که با نام ویتامین B9 نیز شناخته می‌شود، یک ماده مغذی مهم برای ساخت گلبول‌های قرمز خون و ترمیم سلول‌ها و بافت عصبی در بدن است. آزمایش B9 بررسی می‌کند که آیا سطح فولیک اسید در بدن شما کافی‌ست یا خیر. در واقع این آزمایش سطح فولیک اسید را در خون و گلبول‌های قرمز بررسی می‌کند. معمولا این آزمایش سطح ویتامین B12 در خون را نیز بررسی می‌کند. این ویتامین که با نام کوبالامین نیز شناخته می‌شود، نقش بسیار مشابهی با فولیک اسید در بدن دارد.

رزرو نوبت آنالیز کامل بدن در شعبه تهران

علائم کمبود فولیک اسید و درمان آن

برخی از علائم رایج کمبود فولیک اسید در بدن عبارتند از:

• ضعف یا خستگی
• تنگی نفس
• ضربان قلب غیرطبیعی
• تغییر رنگ مو یا پوست
• اسهال
• گیجی
• افسردگی
• سردرد
• زخم های باز روی زبان یا داخل دهان
• مشکل در تمرکز
• کاهش حس چشایی
• از دست دادن حافظه
• کمبود انرژی
• ضعف عضلانی
• کاهش وزن

درمان و میزان مصرف

کمبود فولیک اسید با مکمل‌های B9 می‌تواند درمان شود. اکثر بزرگسالان روزانه به ۴۰۰ میکروگرم اسید فولیک نیاز دارند. همچنین پزشک به شما توصیه می‌کند که یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید. یک رژیم غذایی متعادل شامل میوه‌ها، سبزیجات و سایر غذاهای حاوی B9 یا غنی شده با اسید فولیک می‌شود.

اما چگونه از آزمایش فولیک اسید برای پیشگیری از بیماری‌ها استفاده می‌شود؟ بهترین راه برای جلوگیری از کمبود فولیک اسید، خوردن یک رژیم غذایی سالم است که شامل غذاهای حاوی این ویتامین باشد. فولیک اسید به طور طبیعی در موارد زیر یافت می‌شود:

• نخود، لوبیا و حبوبات
• مرکبات
• سبزیجات با برگ سبز تیره
• جگر
• غذاهای دریایی
• تخم مرغ و لبنیات
• گوشت و مرغ

میانگین مقدار توصیه شده فولیک اسید در هر روز برای افراد مختلف نیز به ترتیب زیر است:

• نوزادان ۱ تا ۶ ماهه: 65 میکروگرم
• نوزادان ۷ تا ۱۲ ماهه: 80 میکروگرم
• کودکان ۱ تا ۳ ساله: 150 میکروگرم
• کودکان ۴ تا ۸ ساله: 200 میکروگرم
• کودکان ۹ تا ۱۳ ساله: 300 میکروگرم
• نوجوانان ۱۴ تا ۱۸ ساله: 400 میکروگرم
• افراد ۱۹ سال به بالا: 400 میکروگرم
• زنان باردار: 600 میکروگرم
• زنانی که شیر می‌دهند: 500 میکروگرم

آزمایش فولیک اسید برای چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟

دلایل زیادی وجود دارد که ممکن است به تست فولیک اسید نیاز داشته باشید. کمبود فولیک اسید در بدن می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• توقف تولید گلبول‌های قرمز کافی در بدن (کم خونی)
• جلوگیری از رشد طبیعی گلبول‌های قرمز خون
• آسیب عصبی

اگر علائم کم خونی یا نوروپاتی (درد، ضعف، بی حسی یا سوزن سوزن شدن) دارید، ممکن است نیاز به تست B9 داشته باشید. اگر به خاطر کمبود فولیک اسید یا ویتامین B12 تحت درمان هستید هم ممکن است به این آزمایش نیاز داشته باشید تا پزشک شما پروسه درمان را تحت نظر داشته باشد.

برخی از علائم رایج که در صورت بروز نیاز به انجام تست فولیک اسید خواهید داشت عبارتند از:

• کم خونی: این آزمایش برای تعیین علت کم خونی و تشخیص اینکه آیا کم خونی ناشی از کمبود ویتامین B9 است یا کمبود ویتامین B12 توصیه می‌شود. ممکن است احساس خستگی، ضعف در بدن، رنگ پریدگی پوست، سرگیجه یا سردی دست و پا کنید که همه این‌ها از علائم رایج کم خونی هستند.

نکته: کم خونی به تنهایی نمی‌تواند کمبود فولیک اسید را هنگام ارزیابی وضعیت تغذیه تایید کند. افرادی مانند مادران باردار یا مبتلایان به سندرم سوء جذب، در معرض خطر بیشتری برای کمبود این ویتامین هستند. از این رو، آزمایشی برای ارزیابی وضعیت تغذیه مادر باردار برای جلوگیری از ناهنجاری‌های هنگام تولد، اجازه رشد طبیعی نوزاد و درمان سایر شرایط در همان زمان پیشنهاد می‌شود.

• پیگیری آزمایش خون غیرطبیعی: در صورت مشاهده علائمی که کمبود فولیک اسید می‌تواند ایجاد کند، تست B9 برای پیگیری آزمایش خون غیرطبیعی نیز پیشنهاد می‌شود.

سایر شرایطی که پزشک ممکن است آزمایش B9 را درخواست کند عبارتند از:

علاوه بر ارزیابی اینکه آیا بدن دارای سطوح سالم ویتامین B9 است، شرایط خاصی وجود دارد که پزشک ممکن است تست فولیک اسید را پیشنهاد دهد، از جمله:

• تشخیص سطوح پایین فولیک اسید: کم خونی مگالوبلاستیک (کمبود گلبول‌های قرمز) زمانی رخ می‌دهد که بدن دارای سطوح پایین ویتامین B9 یا ویتامین B12 باشد
• برای بررسی اینکه آیا سطح فولیک اسید شما طبیعی شده است یا خیر: از بیماران مبتلا به بیماری التهابی روده خواسته می‌شود تا تست فولیک اسید و سایر مواد مغذی را انجام دهند. علاوه بر این، داروهای آنها می‌تواند بر جذب این ویتامین تاثیر بگذارد.

صرف نظر از دلیل، اگر پزشک شما تست B9 را بر اساس علائم، عوامل خطر یا دلایل دیگر پیشنهاد کرده است، آزمایش به موقع برای ارزیابی سطوح اسید فولیک و انجام اقدامات مناسب ضروری است.

چه کسانی باید آزمایش B9 را انجام دهند؟

تست فولیک اسید برای افرادی که علائم کمبود فولیک اسید یا ویتامین B را نشان می‌دهند، زنان باردار، افرادی که علائم کم خونی دارند، افرادی که به دلایل خاص سلامتی نیاز به نظارت دارند، افراد مبتلا به اختلالات سوء جذب و افرادی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند توصیه می‌شود.

نکات مهم در انجام آزمایش فولیک اسید

همانطور که درباره کمبود فولیک اسید و تاثیر آن بر بدن خواندید، انجام تست فولیک اسید گاهی می‌تواند شدیدا ضروری باشد. آزمایش B9 شامل یک نمونه خون از ورید بازوی شما است و معمولا کمتر از چند دقیقه طول می‌کشد. ممکن است از شما خواسته شود که ۶ تا ۸ ساعت قبل از انجام آزمایش B9 ناشتا باشید. پزشک ممکن است به شما بگوید که مصرف داروهایی که احتمال دارد با نتایج آزمایش تداخل داشته باشند، از جمله مکمل‌های اسید فولیک را متوقف کنید. داروهایی که می‌توانند سطح اسید فولیک را کاهش دهند عبارتند از:

• الکل
• آمینوسالیسیلیک اسید (Aminosalicylic acid)
• قرص‌های جلوگیری از بارداری
• استروژن‌ها (Estrogens)
• تتراسایکلین‌ها (Tetracyclines)
• آمپی‌سیلین (Ampicillin)
• کلرامفنیکل (Chloramphenicol)
• اریترومایسین (Erythromycin)
• متوترکسات (Methotrexate)
• پنی‌سیلین (Penicillin)
• آمینوپترین (Aminopterin)
• فنوباربیتال (Phenobarbital)
• فنی‌توئین (Phenytoin)
• داروهای درمان مالاریا

همچنین باید از انجام ورزش‌های شدید خودداری کنید. ورزش‌های شدید قبل از آزمایش می‌تواند باعث عدم تعادل هورمون‌ها یا افزایش خطر حوادث قلبی عروقی شود. آیا تست فولیک اسید درد دارد؟ آزمایش فولیک اسید برای تشخیص کمبود ویتامین B9 در واقع آزمایش خون است و هنگام وارد کردن سوزن ممکن است دردی خفیف یا کمی سوزش احساس کنید.

چگونه می‌توان نتایج آزمایش فولیک اسید (Folate) را تفسیر کرد؟

سطح طبیعی فولیک اسید در بدن ۲.۷ تا ۱۷.۰ نانوگرم در میلی‌لیتر یا ۶.۱۲ تا ۳۸.۵۲ نانومول در لیتر است. محدوده مقادیر نرمال ممکن است در آزمایشگاه‌های مختلف کمی متفاوت باشد. حتما با پزشک در مورد تفسیر نتایج آزمایش خود صحبت کنید. مقادیر فوق اندازه‌گیری‌های رایج برای نتایج این آزمایش‌ها را نشان می‌دهند. برخی از آزمایشگاه‌ها از اندازه‌گیری‌های متفاوتی استفاده می‌کنند یا ممکن است نمونه‌های مختلفی را آزمایش کنند.

سطح فولیک اسید پایین‌تر از حد طبیعی ممکن است نشان‌دهنده موارد زیر باشد:

• رژیم غذایی بد
• سندرم سوء جذب (به عنوان مثال اسپروی سلیاک)
• سوءتغذیه
• بدن ممکن است فولیک اسید موجود در غذایی که می‌خورید را جذب نکند
• بدن ممکن است به دلیل مصرف دارویی خاص، فولیک اسید از دست بدهد
• بدن ممکن است به دلیل بیماری کبد یا کلیه در حال از دست دادن ویتامین B9 باشد
• یا ممکن است در شرایطی خاص، به سطح فولیک اسید بیشتری نیاز داشته باشید (مثلا در دوران بارداری)

پس به طور کلی، اسید فولیک پایین نشانه مشکلات الکل، مشکلات رژیم غذایی یا اختلالات خوردن مانند بی اشتهایی عصبی است. این موارد می‌توانند نشان‌دهنده بیماری سلیاک، بیماری کبد، اسپرو یا بیماری کرون باشند. از طرف دیگر، مقدار بالای فولیک اسید در بدن ناشی از مصرف رژیم غذایی غنی از فولیک اسید، ویتامین‌ها و مکمل‌های B9 است. مصرف بیش از حد ممکن است باعث مقدار زیادی اسید فولیک متابولیزه نشده در خون شود.

حتما در مورد نتیجه آزمایش‌تان با یک پزشک صحبت کنید تا درک بهتری از نتیجه آن داشته باشید.

آزمایش فولیک اسید در دوران بارداری

اسید فولیک به تشکیل گلبول‌های قرمز خون و تولید DNA که کدهای ژنتیکی را ذخیره می‌کند، کمک می‌کند. مصرف مقدار مناسب اسید فولیک قبل و در طول بارداری به جلوگیری از نقص لوله عصبی مانند اسپینا بیفیدا کمک می‌کند.

زنانی که باردار هستند یا قصد باردار شدن دارند باید روزانه حداقل ۶۰۰ میکروگرم اسید فولیک مصرف کنند. این مقدار می‌تواند از طریق ویتامین‌های دوران بارداری و برخی مواد غذایی مانند نان غنی شده، آرد و غلات تامین شود. برخی از زنان در صورت داشتن سابقه نقص لوله عصبی در بارداری‌های قبلی، ممکن است نیاز به مصرف بیشتر داشته باشند. برای آگاهی از مقدار دقیق مصرف باید با پزشک خود مشورت کنید و تست فولیک اسید را انجام دهید.

آزمایش B9 چه خطراتی می تواند داشته باشد؟

خطر بسیار کمی برای گرفتن خون وجود دارد. اندازه سیاهرگ‌ها و شریان‌ها از فردی به فرد دیگر و از یک طرف بدن به سمت دیگر متفاوت است. گرفتن خون از برخی افراد ممکن است دشوارتر از دیگران باشد. سایر خطرات جزئی ناشی از آزمایش خون و تست فولیک اسید ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی بیش از حد
• غش یا احساس گیجی
• هماتوم (جمع شدن خون در زیر پوست)
• عفونت (خطری خفیف در زمانی که پوست بریده شود)

کلام آخر

در این مطلب همه چیز را در مورد تست فولیک اسید توضیح دادیم؛ از علائمی که منجر به انجام این آزمایش می‌شوند تا پروسه انجام و تفسیر نتایج آن. اگر همچنان در مورد تست B9 سوالاتی دارید، با کارشناسان ما در مجموعه چکاپ سلامتی در تماس باشید.

سوالات متداول