آیا تشخیص سرطان با چکاپ به موقع امکان پذیر است؟

سرطان هنوز هم یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های سلامت در دنیاست و شنیدن خبر ابتلا به آن، یکی از ناخوشایندترین چیزهایی‌ست که هرکسی می‌تواند بشنود. تشخیص سرطان با چکاپ به موقع می‌تواند تا حد مناسبی شانس درمان موفق را بالا ببرد و طول عمر بیشتری برای مبتلایان رقم بزند.

اما اینجا منظور از «چکاپ» چیست؟ آیا معاینه دوره‌ای و نهایتاً آزمایش خونی که برای بررسی اوضاع عمومی سلامتی انجام می‌گیرد، می‌تواند قادر به پرده برداشتن از علائم سرطان باشد؟ یا برای تشخیص سرطان و آزمایش دقیق بایستی تدابیر تخصصی‌تری اندیشید؟ در مقاله امروز، به این سؤالات پاسخ خواهیم داد.

آیا تشخیص سرطان با چکاپ به موقع امکان‌پذیر است؟

این سؤال برای خیلی‌ها حیاتی است. خبر خوب این‌جاست که طبق منابع معتبر پزشکی از جمله مؤسسه ادوارد المورست و کلینیک کلیولند، امکان تشخیص سرطان با چکاپ به موقع وجود دارد. با انجام تست‌های آزمایشگاهی که در همین مقاله بررسی خواهیم کرد، می‌شود به علائم بسیاری از سرطان‌های رایج پی برد.

البته این بدان معنی نیست که یک چکاپ ساده و کلی بتواند همه انواع سرطان را نشان دهد. اگر تشخیص سرطان و آزمایش دقیق برنامه‌ریزی‌شده و هدفمند انجام شود، به احتمال زیاد می‌توان در بازه طلایی برای درمان اقدام کرد.

رویکرد پیشگیرانه چکاپ های تشخیص سرطان می‌تواند نقشی اساسی در نجات جان افراد داشته باشد. وقتی سرطان در استیج‌های اولیه شناسایی شود، هم درمان آسان‌تر است، هم شانس بهبودی خیلی بالاتر می‌رود.

 

انواع آزمایش ها برای تشخیص سرطان

با مشاهده علائم هشدار، این سؤال در ذهن پدید می‌آید که برای تشخیص سرطان چه باید کرد. اگر علامت‌هایی در بدن مشاهده کردید که قبلاً نبوده و حالا نگران‌تان کرده، بایستی در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید تا ارزیابی تشخیص سرطان با چکاپ به موقع انجام شود. اگر پزشک به وجود توده یا تغییرات مشکوک در بدن شک کند، در مرحله بعدی آزمایش‌هایی مثل عکسبرداری، آزمایش خون برای تشخیص سرطان و در صورت نیاز، بایوپسی (نمونه برداری) انجام می‌گیرند.

روش‌های مدرن آزمایشگاهی و تخصصی با دقت بالا، بر اساس ویژگی‌های ژنتیکی، متابولیکی یا مولکولی سلول‌های سرطانی طراحی شده‌اند. این تست‌ها کمک بزرگی به تشخیص سرطان با چکاپ به موقع و در مراحل اولیه می‌کنند و پایه بسیاری از تصمیم‌گیری‌های درمانی خواهند بود.

 

انواع آزمایش خون برای تشخیص سرطان

به طور کلی روش های تشخیص سرطان از طریق آزمایش خون به چهار گروه اصلی دسته بندی می‌شوند. 

• CBC یا شمارش کامل سلول‌های خونی: این تست بیشتر برای تشخیص سرطان‌های خونی مثل لوسمی یا لنفوم استفاده می‌شود. هرچند این تست وجود سرطان در اندام‌هایی مثل ریه یا سینه را نشان نمی‌دهد، اما می‌تواند اطلاعات مهمی درباره وضعیت کلی بدن، متاستاتیک بودن یا نبودن، میزان درگیری مغز استخوان و غیره دربر داشته باشد.
• آزمایش‌های نشانگر تومور: این تست‌ها به دنبال موادی هستند که در بدن افراد مبتلا به سرطان بیشتر ترشح می‌شوند. مثلاً تست CA-125 برای بررسی سرطان تخمدان یا پانکراس به کار می‌رود، یا تست PSA برای بررسی احتمال سرطان پروستات کاربرد دارد.
• آزمایش‌های پروتئینی خون: در این نوع تست، سطح برخی پروتئین‌ها در خون بررسی می‌شود. بالا بودن آنها می‌تواند نشانه‌ای از وجود سرطان‌های خونی مثل لوسمی، لنفوم یا میلوم چندگانه باشد.
• آزمایش سلول‌های سرطانی در گردش (CTC): این نوع تست به‌نوعی بیوپسی مایع حساب می‌شود و به دنبال سلول‌هایی است که از تومورها جدا شده و وارد جریان خون شده‌اند. از این تست در سرطان‌ پیشرفته سینه، پروستات یا روده برای پیش‌بینی روند بیماری استفاده می‌شود. هرچه تعداد این سلول‌ها کمتر باشد، نتیجه به نفع بیمار است.

سایر آزمایش‌های خون که برای تشخیص انواع خاصی از سرطان به کار می‌روند عبارتند از:

• تست AFP (آلفافیتوپروتئین): این آزمایش در کنار سونوگرافی کبد برای بررسی احتمال سرطان کبد، به‌ویژه در افراد پرریسک انجام می‌شود.
• PSA برای بررسی سرطان پروستات
• CEA برای روده بزرگ، ریه، سینه و برخی دیگر
• CA-125: برای تخمدان
• HCG: برای تومورهای سلول زایا
• CA 15-3 / CA 27-29: برای سرطان سینه
• CA 19-9: برای سرطان پانکراس، کیسه صفرا و مجاری صفراوی
• LDH: بالا بودن آن در برخی سرطان‌ها مثل لنفوم یا تومورهای سلول زایا دیده می‌شود
• β2M: برای بررسی میلوم، لنفوم و لوسمی
• تایروگلوبولین: مخصوص بررسی سرطان تیروئید
• کلسی تونین: برای نوع خاصی از سرطان تیروئید
• کروموگرانین ای (CgA): برای تومورهای نورواندوکرین
• NSE: برای سرطان ریه از نوع سلول کوچک و نوروبلاستوما

 

آیا سرطان در مراحل اولیه در آزمایش خون دیده می‌شود؟

در اغلب موارد، سرطان در مراحل اولیه با آزمایش‌های خون ساده دیده نمی‌شود. البته اخیراً تست‌های تخصصی‌تری هم معرفی شده‌اند که می‌توانند برای تشخیص زودهنگام سرطان کمک کننده باشند. 

• آزمایش Galleri: این تست پیشرفته با بررسی DNA در خون، می‌تواند بیش از ۵۰ نوع سرطان مختلف را شناسایی کند و حتی محل احتمالی آن را هم مشخص نماید.
• تست پلاسما بر پایه پروتئومیکس: در مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۴ این آزمایش موفق شد ۹۳ درصد سرطان‌های استیج اول را در مردان و ۸۴ درصد را در زنان را شناسایی کند. برای اثبات کارایی این روش در تشخیص سرطان با چکاپ به موقع باید مطالعات و کیس‌های بیشتری انجام شود، ولی به هر منوال می‌توان روی آن به عنوان راهکاری حساب کرد که آینده تشخیص سرطان را متحول کند.

نکته مهم این‌جاست که نتایج تست‌ها باید حتماً توسط پزشک متخصص تفسیر شوند. هیچ تستی به‌تنهایی کافی نیست و همیشه باید در کنار معاینه بالینی و بررسی سابقه پزشکی فرد در نظر گرفته شود. در نتیجه اگر دنبال راهی مطمئن برای تشخیص سرطان و آزمایش دقیق هستید، حتماً با پزشکتان درباره چکاپ های تشخیص سرطان مشورت کنید.

 

روش‌های عکسبرداری برای تشخیص سرطان

وقتی پزشک بخواهد وجود تومور در بدن بیمار را از طریق روش‌های غیرتهاجمی بررسی کند، غالباً از شیوه‌های عکسبرداری برای تشخیص سرطان بهره می‌جوید. این روش‌ها تصاویر دقیقی از بافت‌های درون بدن تحویل می‌دهند و به شناسایی محل، بافت و اندازه توده‌های مشکوک کمک شایانی می‌کنند. 

سی تی اسکن (CT Scan): در این روش از اشعه ایکس و سیستم کامپیوتری برای تهیه تصاویر مقطعی از اندام‌ها استفاده می‌شود. سی تی اسکن در تشخیص سرطان، برای شناسایی توده‌های سرطانی، بررسی متاستاز، هدایت بیوپسی و برنامه‌ریزی درمان (جراحی یا رادیوتراپی) کاربرد دارد؛ خصوصاً در سرطان‌های ریه، کبد، پانکراس، مغز، شکم و لگن.

گاهی برای واضح‌تر شدن تصاویر، یک ماده حاجب هم به شما داده می‌شود که ممکن است به صورت خوراکی یا از طریق تزریق وریدی وارد بدن شود. این ماده کمک می‌کند تا بخش‌های خاص بدن مثل بافت‌های نرم بهتر دیده شوند.

تشخیص سرطان با ام آر آی (MRI): در MRI از میدان مغناطیسی قوی و امواج رادیویی استفاده می‌شود تا تصاویری لایه‌لایه از بدن به دست بیاید. این تصاویر ترکیب می‌شوند و نمای دقیقی از نواحی داخلی بدن ارائه می‌دهند تا هر جایی که ممکن است تومورها پنهان شده باشند، مشخص شود.

اسکن هسته‌ای (Nuclear Scan): در این روش از مقدار کمی مواد رادیواکتیو به نام تریسر (Tracer) استفاده می‌شود که به نوعی یک ردیاب است. تریسر وارد جریان خون شده، در نواحی خاصی از بدن تجمع پیدا می‌کند و پس از تزریق، توسط یک دوربین مخصوص شناسایی می‌شود. به این ترتیب تصاویری از عملکرد اندام‌ها در اختیار پزشک قرار می‌گیرند. 

نگرانی از بابت مواد رادیواکتیو هم نداشته باشید چون به‌مرور در بدن از بین می‌روند یا دفع می‌شوند.

اسکن استخوان (Bone Scan): این روش تشخیص سرطان هم نوعی اسکن هسته‌ای است که برای بررسی سلامت استخوان‌ها استفاده می‌شود. این روش می‌تواند وجود سرطان استخوان یا گسترش سرطان‌های دیگر به استخوان را نشان دهد. ماده رادیواکتیو پس از تزریق، در بخش‌های غیرعادی استخوان تجمع می‌یابد که به آنها Hot Spot یا نقاط داغ می‌گویند. وجود هات اسپات در اسکن نهایی می‌تواند به معنای احتمال وجود توده سرطانی باشد.

پت‌اسکن (PET Scan): اسکن PET یا توموگرافی گسیل پوزیترون (Positron Emission Tomography) یکی از پیشرفته‌ترین و دقیق‌ترین روش‌های تصویربرداری در تشخیص و ارزیابی سرطان است. این اسکن دقیق سه‌بعدی بررسی می‌کند که کدام قسمت‌های بدن قند (گلوکز) بیشتری مصرف می‌کنند؛ چون سلول‌های سرطانی اغلب گلوکز بیشتری جذب می‌کنند. این روش برخلاف سی‌تی‌اسکن یا MRI که صرفاً ساختارهای آناتومیک را نشان می‌دهند، فعالیت متابولیک سلول‌ها را بررسی می‌کند و به همین دلیل برای کشف توده‌های بدخیم بسیار کاربردی است.

سونوگرافی (Ultrasound): یکی از روش‌های غیرتهاجمی و ایمن و برای تشخیص سرطان با چکاپ به موقع است که برای شناسایی برخی از انواع سرطان جوابگوست. دقت سونوگرافی در مقایسه با روش‌هایی مانند PET یا MRI کمتر است، اما در مراحل اولیه بررسی یا برای ارزیابی ضایعات مشکوک، کاربرد زیادی دارد.

اشعه ایکس (X-Ray): اشعه ایکس (X-ray) یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین روش‌های تصویربرداری پزشکی است که هنوز در تشخیص اولیه برخی از سرطان‌ها استفاده می‌شود. این روش با استفاده از پرتوهای یونیزان، تصاویر سیاه و سفید از ساختارهای داخلی بدن تولید می‌کند. اشعه ایکس در سرطان‌هایی مانند ریه، استخوان، و پستان (در قالب ماموگرافی) می‌تواند ناهنجاری‌هایی مثل وجود توده، تغییرات بافتی و علائم پاتولوژیک دیگر را نشان بدهد.

 

ارزیابی بافتی و سلولی (پاتولوژی و سیتولوژی)

برای تشخیص قطعی سرطان، معمولاً پزشک ملزم به انجام بیوپسی (Biopsy یا نمونه برداری) می‌شود. در این روش، پزشک قسمتی از بافت غیرعادی را برمی‌دارد تا توسط پاتولوژیست در زیر میکروسکوپ بررسی شود. این بررسی دقیق می‌تواند نوع، شدت و مرحله بیماری را مشخص کند تا متعاقباً درمان مناسبی درپیش گرفته شود.

انواع بیوپسی که پزشک ممکن است پیشنهاد بدهد عبارتند از:

• بیوپسی با سوزن ضخیم (Core Needle Biopsy): در این روش از سوزن‌های توخالی برای برداشت یک بخش استوانه‌ای از بافت استفاده می‌شود. این روش که اغلب با کمک سونوگرافی یا سی‌تی اسکن انجام می‌شود، برای تحلیل بافت از نظر ساختمانی، مولکولی و ایمونولوژی کاربرد دارد.
• آسپیراسیون با سوزن نازک (FNA): با استفاده از سوزن بسیار ظریف، نمونه سلولی کوچکی از توده برداشته می‌شود. این روش به شدت شیوه قبلی تهاجمی نیست و برای توده‌های سطحی مناسب است. البته اگر جواب دقیق و گویا نباشد، پزشک ممکن است بیوپسی دقیق‌تری مانند CNB یا جراحی تجویز کند.
• بیوپسی جراحی: در مواردی که روش‌های کم‌تهاجمی قابل‌ استناد نیستند، از جراحی برای برداشت کامل یا بخشی از تومور استفاده می‌شود. این روش برای بررسی حاشیه‌های تومور و تعیین مرحله بیماری بسیار حیاتی است.

 

آندوسکوپی و کولونوسکوپی

در این روش‌های تشخیص سرطان با چکاپ به موقع، یک لوله باریک و انعطاف‌پذیر مجهز به دوربین (همان آندوسکوپ) وارد بدن می‌شود تا اندام‌های داخلی مستقیم دیده شوند. در طول این معاینه، پزشک می‌تواند در صورت نیاز از بافت مشکوک نمونه‌برداری کند.

انواع مختلفی از آندوسکوپی برای چکاپ های تشخیص سرطان به کار می‌روند؛ مانند موارد زیر:

• کولونوسکوپی: برای بررسی روده بزرگ و راست‌روده؛
• آندوسکوپی فوقانی یا گاستروسکوپی: برای معده، مری و ابتدای روده باریک؛
• برونکوسکوپی: برای معاینه مجاری تنفسی و ریه‌ها؛
• سیستوسکوپی: برای بررسی مثانه.

 

بررسی بافت‌

در پاتولوژی برای تشخیص سرطان و آزمایش دقیق، پس از برداشت نمونه بایوپسی بافت آن در آزمایشگاه تحت بررسی‌های دقیق و تخصصی قرار می‌گیرد. بسته به علائم مشاهده شده، روش‌های زیر درپیش گرفته می‌شوند.

• هیستوپاتولوژی: در این مرحله، پاتولوژیست بافت رنگ‌آمیزی‌شده را زیر میکروسکوپ بررسی می‌کند تا الگوهای رشد سلولی غیرعادی و ساختار تومور را شناسایی کند و تشخیص بدهد که سلول‌ها خوش‌خیم (غیرسرطانی) هستند یا بدخیم (سرطانی). این روش، استاندارد طلایی در تشخیص سرطان و آزمایش دقیق است.
• ایمونوهیستوشیمی (IHC): پروتئین‌ها یا آنتی‌ژن‌های خاص با بهره‌گیری از آنتی‌بادی‌ها، روی سلول‌های سرطانی شناسایی می‌شوند. این روش به تعیین نوع سرطان، منشاء آن و شناسایی اهداف درمانی بالقوه کمک می‌کند؛ مثل گیرنده HER2 در تشخیص سرطان سینه.
• آزمایش‌های مولکولی و بررسی ژنتیکی: در این بخش، ساختار DNA، RNA و پروتئین‌های موجود در سلول‌های سرطانی تحلیل می‌شود تا جهش‌ها، تغییرات ژنی یا افزایش تعداد نسخه‌های ژن شناسایی گردد. این اطلاعات در موارد زیر اهمیت حیاتی دارند:
  • روش درمان اختصاصی: انتخاب درمان هدفمند بر اساس ویژگی‌های ژنتیکی خاص (مثل جهش EGFR در سرطان ریه یا BRAF در ملانوم)؛
  • پیش‌آگاهی: برآورد شدت و تهاجمی بودن سرطان؛
  • تشخیص: تأیید نوع خاصی از سرطان (مثل جابه‌جایی‌های ژنی در سارکوم‌ها).
• هیبریداسیون فلورسنت در محل (FISH): با استفاده از این تکنیک، ناهنجاری‌های ژنتیکی مانند جابه‌جایی یا افزایش تعداد ژن‌ها قابل تشخیصند.

 

تشخیص مولکولی و ژنومی سرطان

• آزمایش ژنتیکی: این آزمایش‌ها دو رویکرد دارند: ژرم‌لاین (وراثتی) و سوماتیک (ویژه تومور). در نوع ژرم‌لاین، به‌دنبال جهش‌های ارثی مثل BRCA1 و BRCA2 می‌گردند که با افزایش ریسک سرطان پستان و تخمدان همراه‌اند. در مقابل تست سوماتیک یا پروفایل‌سازی تومور به بررسی ساختار ژنتیکی سلول‌های سرطانی می‌پردازد و جهش‌هایی که خاص آن سرطان‌اند را شناسایی می‌کند.
• ایمونوهیستوشیمی (IHC): با رنگ‌آمیزی مبتنی بر آنتی‌بادی، پروتئین‌های خاص در بافت‌های توموری شناسایی می‌شوند. مثلاً وضعیت گیرنده استروژن (ER) و HER2 در تصمیم‌گیری درمانی سرطان پستان، و بیان CD20 در مدیریت لنفوم اهمیت دارد. سیستم‌های نمره‌دهی مانند Allred برای تفسیر نتایج استفاده می‌شوند.
• فلوسایتومتری: این روش برای تحلیل نشانگرهای سطحی سلول‌ها در سرطان‌های خون کاربرد دارد. از طریق آن می‌توان جمعیت‌های کلونال در لوسمی و لنفوم را شناسایی کرد. استفاده از پنل‌های رنگی (مانند CD45، CD19، CD5) امکان شناسایی دقیق‌تر را به متخصص آنکولوژیست می‌دهد. ارزیابی پلوییدی DNA هم می‌تواند با تشخیص زودهنگام تومورها مرتبط باشد.
• توالی‌یابی نسل جدید (NGS): این روش برای تشخیص سرطان و آزمایش دقیق، ناهنجاری‎هایی مانند جهش‌های سوماتیک، تغییرات در تعداد نسخه‌های ژن و ژن‌های هم‌جوش را در ژنوم تومور شناسایی می‌کند. اهداف درمانی مانند جهش‌های EGFR، ALK و BRAF برای انتخاب درمان هدفمند در سرطان ریه یا ملانوم حیاتی‌اند. در چکاپ های تشخیص سرطان، NGS با بررسی DNA آزاد شده از تومور در خون (ctDNA) برای رصد اثربخشی درمان یا تشخیص مقاومت دارویی استفاده می‌شود.

 

سایر تست‌های آزمایشگاهی برای تشخیص سرطان

وجود مقادیر غیرطبیعی برخی مواد در بدن می‌تواند نشانه‌ای از وجود سرطان باشد. به همین دلیل، بررسی‌های آزمایشگاهی بر روی خون، ادرار یا سایر مایعات بدن می‌تواند به پزشک در تشخیص سرطان و آزمایش دقیق کمک کند. البته دیدن نتایج غیرعادی الزاماً به معنای ابتلا به سرطان نیست. به همین خاطر، تشخیص سرطان با چکاپ به موقع بایستی همراه با سایر تست‌ها مثل بایوپسی یا تصویربرداری انجام بگیرد و نتیجه درست تفسیر شود.

علاوه بر روش‌های تشخیص سرطان و آزمایش دقیق که برشمردیم، تست‌های رایج دیگر برای تشخیص سرطان عبارتند از:

• تحلیل سیتوژنتیک: این آزمایش، ساختار کروموزوم‌ها را در نمونه‌هایی از بافت، خون، مغز استخوان یا مایع آمنیوتیک بررسی می‌کند. تغییراتی مثل شکسته شدن، حذف، جابه‌جایی یا اضافه شدن کروموزوم‌ها می‌تواند نشان‌دهنده اختلالات ژنتیکی یا انواع خاصی از سرطان باشد. از این تست برای تشخیص سرطان با چکاپ به موقع، برنامه‌ریزی درمان و ارزیابی پاسخ به درمان استفاده می‌شود.
• ایمونوفنوتایپینگ: در این روش، با استفاده از آنتی‌بادی‌ها، سلول‌ها بر اساس نوع آنتی‌ژن‌ها یا نشانگرهای سطحی‌شان شناسایی می‌شوند. این تست معمولاً بر روی خون یا مغز استخوان انجام می‌شود، اما می‌توان آن را بر سایر مایعات یا بافت‌ها نیز اجرا کرد. ایمونوفنوتایپینگ در تشخیص سرطان و آزمایش دقیق انواع سرطان‌های خونی مثل لوسمی، لنفوم، سندرم‌های میلودیس‌پلاستیک و اختلالات میلوپرولیفراتیو کاربرد دارد.
• بیوپسی مایع: در این روش، نمونه‌ای از خون برای شناسایی سلول‌های سرطانی یا قطعاتی از DNA تومور که وارد جریان خون شده‌اند بررسی می‌شود. این تست می‌تواند در شناسایی زودهنگام سرطان، درمان و بررسی پاسخ به درمان یا عود سرطان مورد استفاده قرار گیرد. در واقع، یکی از راهکارهای مدرن و غیرتهاجمی تشخیص سرطان با چکاپ به موقع  محسوب می‌شود.
• سیتولوژی خلط: در این تست، خلط بیمار از نظر وجود سلول‌های غیرطبیعی بررسی می‌شود. این روش در چکاپ های تشخیص سرطان ریه کاربرد دارد.
• آزمایش مارکرهای توموری: این تست‌ها میزان موادی را اندازه‌گیری می‌کنند که توسط سلول‌های سرطانی یا سایر سلول‌ها در پاسخ به سرطان تولید می‌شوند. گرچه بسیاری از این مواد در بدن طبیعی نیز تولید می‌شوند، اما در سرطان سطح آنها بسیار بالاتر است. از این آزمایش‌ها برای تشخیص سرطان با چکاپ به موقع، انتخاب درمان، بررسی موفقیت درمان و پیگیری احتمال بازگشت سرطان استفاده می‌شود.
• آنالیز ادرار: در این آزمایش رنگ، وجود قند، پروتئین، گلبول‌های قرمز و سفید موجود در ادرار چک می‌شود. این اطلاعات می‌تواند در تشخیص سرطان و آزمایش دقیق کلیه، مثانه و برخی سرطان‌های نادر دستگاه ادراری مفید باشد.

 

از چه روش‌های دیگری برای تشخیص سرطان استفاده می‌شود؟

تشخیص سرطان با چکاپ به موقع فقط به آزمایش‌های تخصصی پزشکی محدود نیست. در بسیاری از موارد، این پروسه از راه‌های ساده‌تر و در دسترس‌تری آغاز می‌شود. این روش‌ها می‌توانند پیش از رسیدن به مرحله تشخیص رسمی، زنگ خطرهای اولیه را به شما بنمایانند.

روش‌های غربالگری تشخیص سرطان

برنامه‌های غربالگری (Screening) از موثرترین راه‌ها برای تشخیص سرطان و آزمایش دقیق در مراحل ابتدایی هستند. در این برنامه‌ها با هدف شناسایی افراد مبتلا، اقدام به بررسی نشانه‌های بیماری یا تغییرات پیش‌سرطانی می‌شود؛ حتی اگر فرد علائمی نشان ندهد. رایج‌ترین روش‌های غربالگری برای تشخیص سرطان عبارتند از:

• غربالگری سرطان دهانه رحم؛
• غربالگری سرطان پستان؛
• غربالگری سرطان پوست (ملانوما و غیرملانوما)؛
• غربالگری سرطان پروستات؛
• غربالگری سرطان روده بزرگ.

نوع و زمان غربالگری بر اساس شرایط فرد، جنسیت، سن و سابقه پزشکی متفاوت است و در بسیاری از موارد ترکیب چند روش لازم می‌شود.

چکاپ‌های تشخیص سرطان برای آقایان شامل چه مواردی است؟

• سرطان پروستات: معمولاً شامل آزمایش خون PSA و معاینه فیزیکی (معاینه رکتال) است. تصمیم‌گیری درباره زمان شروع غربالگری، معمولاً از سن ۵۰ تا ۵۵ سالگی به بعد، با مشورت پزشک انجام می‌شود.
• سرطان روده بزرگ: افراد ۶۰ تا ۶۸ ساله (و در برخی کشورها، ۵۶ تا ۷۴ ساله) تست FIT را در منزل انجام می‌دهند. در صورت مثبت بودن نتیجه یا وجود ریسک بالا، کولونوسکوپی تجویز می‌شود.
• سرطان پوست: معاینات منظم شخصی و بررسی تخصصی توسط پزشک یا متخصص پوست برای بررسی تغییرات خال‌ها یا زخم‌های غیرعادی توصیه می‌شود.
• سرطان بیضه: عمدتاً از طریق معاینات شخصی منظم به‌ویژه در جوان‌ترها شناسایی می‌شود و ممکن است بخشی از معاینه بدنی سالانه باشد.
• سرطان ریه: در افراد ریسک بالا (مثلاً کسانی که مصرف دخانیات زیادی دارند)، انجام سی‌تی‌اسکن با دوز پایین پیشنهاد می‌شود.

 

چکاپ‌های تشخیص سرطان برای بانوان شامل چه مواردی است؟

• غربالگری سرطان سینه: زنان ۵۰ تا ۶۹ ساله هر ۲۰ تا ۲۶ ماه باید برای ماموگرافی اقدام کنند. قرار است این برنامه در آینده برای بازه سنی ۴۶ تا ۷۴ سال نیز گسترش یابد. به طور کلی، انجام این تست را برای همه خانم‌ها در تمامی سنین توصیه می‌کنیم.
• غربالگری سرطان دهانه رحم: به زنان ۲۵ تا ۶۵ ساله توصیه می‌شود تا هر پنج سال برای انجام تست پاپ اسمیر یا تست HPV اقدام کنند. این آزمایش‌ها به شناسایی تغییرات سلولی پیش‌سرطانی کمک می‌کنند.
• غربالگری سرطان روده بزرگ: این برنامه مختص به جنسیت نیست و به طور عمومی برای همه توصیه می‌شود. در حال حاضر، افراد ۶۰ تا ۶۸ ساله (و تا سال ۲۰۳۱، ۵۶ تا ۷۴ ساله) هر دو سال تست FIT را انجام می‌دهند. در صورت نتیجه مثبت، کولونوسکوپی انجام می‌شود.
• غربالگری سرطان پوست: زنان نیز باید به‌صورت منظم خودشان پوستشان را بررسی کنند و در صورت لزوم توسط پزشک یا متخصص معاینه شوند؛ به‌ویژه اگر سابقه آفتاب‌سوختگی دارند، تعداد زیادی خال روی بدن وجود دارد یا تغییری در وضعیت خال‌ها دیده می‌شود.

توجه به علائم غیرعادی

یکی دیگر از راه‌های مهم برای شروع تشخیص سرطان و آزمایش دقیق، توجه خودتان به بدن‌تان است. این یعنی بررسی منظم (مثلاً معاینه سینه‌ها برای خانم‌ها یا بیضه برای آقایان) انجام بدهید و نسبت به هر تغییر غیرمعمولی که بیش از یک هفته به طول بینجامد، بی تفاوت نباشید.

برخی نشانه‌های هشداردهنده که بهتر است جدی گرفته شوند عبارت‌اند از:

• کاهش وزن بی‌دلیل؛
• خستگی مداوم؛
• پیدایش توده یا ورم جدید؛
• تغییر محسوس در خال‌ها یا بثورات پوستی؛
• تغییر پایدار در عادت‌های گوارشی یا ادراری؛
• سرفه یا گرفتگی صدا که از بین نمی‌رود؛
• خونریزی یا ترشح غیرعادی.

به خاطر داشته باشید که بروز این نشانه‌ها الزماً به معنای ابتلا به سرطان نیست. اما نادیده گرفتنشان می‌تواند زمان تشخیص را به تاخیر بیندازد. هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید، شانس بالاتری برای کنترل بیماری وجود دارد. تشخیص سرطان با چکاپ به موقع می‌تواند مسیر درمان را بسیار ساده‌تر و مؤثرتر کند.

 

جمع‌بندی

اگرچه تشخیص سرطان با چکاپ به موقع یا معاینات دوره‌ای همیشه ممکن نیست، اما انکار نمی‌کنیم که این چکاپ‌ها نقشی کلیدی در شناسایی زودهنگام بیماری دارند. بسیاری از سرطان‌ها در مراحل اولیه بی‌صدا هستند ولی  ترکیب روش‌های تشخیص سرطان و آزمایش دقیق مطابق با سن و جنسیت، معاینات بدنی و توجه به علائم، اغلب به آشکارسازی علائم هشدار کمک خواهد کرد.

در نهایت توصیه ما به شما عزیزان این است که از کنار هیچ ناهنجاری، مشکلات غیرعادی و ماندگاری که شاید پیش پا افتاده به نظر بیایند، ساده نگذرید. خصوصاً اگر در خانواده و اقوام سوابق ابتلا به انواعی از سرطان وجود دارد، علائم اولیه در چکاپ را جدی بگیرید و معاینات منظم در خانه را فراموش نکنید.

اگر سؤالی در ارتباط با چکاپ های تشخیص سرطان و شیوه معاینه اندام‌ها در خانه دارید یا ابهامی برای شما باقی مانده است، می‌توانید از طریق مسیرهای ارتباطی با کارشناسان واحد پشتیبانی ما تماس حاصل فرمایید.

 

سؤالات متداول

برای تشخیص سرطان چه ازمایشی بدهیم؟

برای تشخیص سرطان، بسته به علائم و نوع مشکوک سرطان، آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، تصویربرداری (مانند سی‌تی‌اسکن یا PET)، سونوگرافی یا بیوپسی انجام می‌شود.

برای تشخیص سرطان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای بررسی تخصصی، ابتدا به پزشک عمومی یا داخلی مراجعه کنید تا در صورت نیاز به متخصص آنکولوژی (سرطان‌شناسی) ارجاع داده شوید.