تفسیر آزمایش TIBC و عوارض پایین یا بالا بودن آن در خون

آزمایش TIBC برای تشخیص و بررسی بیماری‌های مربوط به آهن مانند کم خونی انجام می‌شود. در این مطلب از مجله مجموعه چکاپ سلامتی همه چیز را در مورد این تست و تفسیر آزمایش TIBC توضیح می‌دهیم.

آزمایش TIBC یا Total iron-binding capacity (ظرفیت اتصال کل آهن) یکی از چند آزمایشی است که پزشکان برای تشخیص بیماری‌های مرتبط با آهن مانند کم خونی و هموکروماتوز از آن استفاده می‌کنند. آنها اغلب نتایج را با نتایج آزمایش خون آهن و فریتین مقایسه می‌کنند تا به تشخیص درستی برسند. اما نحوه انجام و تفسیر آزمایش TIBC به چه صورت است؟

T.I.B.C در آزمایش خون نشانه چیست؟

در واقع، TIBC ظرفیت اتصال کل آهن است. اگر به کم خونی فقر آهن (کمبود آهن در خون) مبتلا هستید، سطح آهن شما پایین، اما TIBC شما بالا خواهد بود. از طرف دیگر، اگر آهن بیش از حد دارید (به عنوان مثال، اگر بیماری مانند هموکروماتوز دارید)، سطح آهن شما بالا خواهد بود، اما TIBC شما پایین یا نرمال خواهد بود. اما علائم بالا بودن یا پایین بودن TIBC در خون چیست؟ عوارض پایین بودن TIBC و عوارض بالا بودن TIBC عبارتند از:

• خستگی
• پوست رنگ پریده
• ضعف
• احساس سرمای مداوم
• زیاد مریض شدن
• زبان متورم
• مشکلات رشد مغز در کودکان

آهن بیش از حد نیز می‌تواند باعث مشکلات زیر شود:

• خستگی
• ضعف
• درد معده
• درد مفاصل

آزمایش TIBC چیست؟

آزمایش TIBC یک آزمایش خون است که توانایی (ظرفیت) خون شما برای اتصال (پیوند) به آهن و حمل آن در سراسر بدن را اندازه‌گیری می‌کند. پزشکان از آن برای کمک به تشخیص کم خونی ناشی از فقر آهن و سایر شرایط متابولیسم آهن استفاده می‌کنند. به طور خاص، آزمایش TIBC میزان ترانسفرین را در خون شما نشان می‌دهد. ترانسفرین پروتئینی است که کبد شما می‌سازد و جذب آهن را در خون تنظیم می‌کند.

بدن شما برای ساخت گلبول‌های قرمز سالم به آهن نیاز دارد. گلبول‌های قرمز خون، اکسیژن را از ریه‌ها به بقیه بدن می‌رسانند. آهن همچنین برای سلامت عضلات، مغز استخوان و عملکرد اندام‌ها مهم است. اما Saturation of TIBC چیست؟ با این آزمایش درصد اشباع (Saturation) ترانسفرین یا اشباع آهن تشخیص داده می‌شود.

TIBC و فریتین آزمایش‌های مرتبط، اما متمایزی هستند. آزمایش فریتین سطح فریتین، پروتئینی که آهن را در سلول‌های شما ذخیره می‌کند، اندازه‌گیری می‌کند. در حالی که آزمایش TIBC نحوه انتقال آهن را از طریق ترانسفرین توسط بدن شما اندازه‌گیری می‌کند، آزمایش فریتین میزان آهن ذخیره شده در بدن را می‌سنجد. فریتین نشانگر بهتری برای ارزیابی کمبود آهن است.

رزرو نوبت آنالیز کامل بدن در شعبه شیراز

آزمایش TIBC برای تشخیص چه بیماری‌هایی استفاده می‌شود؟

پزشکان عمدتا آزمایش TIBC را برای تشخیص بیماری‌های مرتبط با مشکلات آهن تجویز می‌کنند. ممکن است آهن در بدن شما بسیار کم (کم خونی ناشی از فقر آهن) یا بیش از حد (هموکروماتوز) باشد. آزمایش TIBC اغلب بخشی از یک مجموعه تست است که ممکن است شامل آزمایش‌های زیر نیز باشد:

• آزمایش خون آهن ناشتا
• درصد اشباع ترانسفرین یا اشباع آهن
• آزمایش خون فریتین

پزشکان همچنین ممکن است آزمایش‌های رایج دیگری را به همراه آزمایش‌های ظرفیت اتصال آهن سفارش دهند، از جمله آزمایش‌های زیر:

• شمارش کامل خون (CBC) که تمام سلول‌های خونی شما را اندازه‌گیری می‌کند
• هماتوکریت که درصد گلبول‌های قرمز را اندازه‌گیری می‌کند
• هموگلوبین

پزشکان همچنین ممکن است از آزمایشات TIBC برای نظارت بر شرایط مرتبط با آهن استفاده کنند. همچنین ممکن است پزشک در دوران بارداری TIBC را بررسی کند، زیرا در این دوران به آهن بیشتری نیاز دارید. به طور کلی، پزشک شما ممکن است این آزمایش را توصیه کند اگر:

• علائم کم خونی به دلیل کمبود آهن دارید
• سایر آزمایش‌های آزمایشگاهی نشان می‌دهند که به دلیل سطح پایین آهن، کم‌خونی دارید

نحوه انجام آزمایش TIBC

ممکن است پزشک از شما بخواهد که برای ۸ ساعت قبل از آزمایش به جز آب چیزی نخورید یا ننوشید و از مصرف مکمل‌های آهن به مدت ۱۲ ساعت قبل از آزمایش خودداری کنید. اگر سوالی در مورد آماده‌سازی قبل از تست دارید، حتما با پزشک خود صحبت کنید. این تست در واقع آزمایش خون است و کل پروسه آن معمولا کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد.

آزمایش خون یک بخش بسیار رایج و ضروری در آزمایشات و غربالگری پزشکی است. انجام آن هم خطر بسیار کمی دارد. ممکن است در محل خون‌گیری کمی حساسیت یا کبودی داشته باشید، اما معمولا به سرعت برطرف می‌شود. در بیشتر موارد، شما باید نتایج آزمایش TIBC خود را ظرف یک یا دو روز دریافت کنید، اگرچه ممکن است گاهی بیشتر هم طول بکشد.

بیشتر بخوانید: تست PTT چیست و چه زمانی تجویز می شود؟ + تفسیر کامل

داروهایی که می‌توانند بر نتیجه آزمایش تاثیر بگذارند عبارتند از:

• هورمون آدرنوکورتیکوتروپین (Adrenocorticotropic hormone یا ACTH)
• قرص‌های جلوگیری از بارداری
• فلوریدها (Fluoride)

تفسیر آزمایش TIBC

چگونه نتایج آزمایش TIBC را تفسیر کنیم؟ در ادامه به تفسیر کامل سطح TIBC در خون می‌پردازیم و دلایل مختلف آن را بررسی می‌کنیم تا نتایج آزمایش TIBC و ارتباط آن با کم‌خونی را کامل درک کنید. پس در ادامه همراه ما باشید تا ببینیم چگونه تغییرات در سطح TIBC می‌تواند بر سلامتی تاثیر بگذارد؟

TIBC نرمال

آزمایشگاه‌ها اغلب محدوده‌های مرجع متفاوتی برای نتایج عادی TIBC دارند. وقتی نتایج آزمایش خون خود را دریافت کردید، اطلاعاتی وجود خواهد داشت که محدوده مرجع طبیعی آن آزمایشگاه چقدر است. به طور کلی، محدوده طبیعی TIBC  حدود ۲۴۰ تا ۴۵۰ میکروگرم در دسی لیتر است.

سطوح طبیعی آهن به سن، سابقه سلامتی و نحوه انجام آزمایش بستگی دارد. مردان، زنان و کودکان دارای مقادیر طبیعی آهن متفاوتی هستند. به طور کلی، این مقادیر عبارتند از:

• ۵۰ تا ۲۰ میکروگرم در دسی لیتر برای کودکان
• ۵۰ تا ۱۷۰ میکروگرم در دسی لیتر برای زنان
• ۶۵ تا ۱۷۵ میکروگرم در دسی لیتر برای مردان
• TIBC: حدود ۲۴۰ تا ۴۵۰ میکروگرم در دسی لیتر برای مردان و زنان
• اشباع ترانسفرین: 20 تا ۵۰ درصد

مهم است بدانید که پزشکان معمولا نتایج TIBC و سایر آزمایش‌ها، مانند آزمایش‌های آهن و فریتین خون را برای تشخیص درست ترکیب می‌کنند.

TIBC پایین و بالا بودن Iron در آزمایش خون

اگر سطح TIBC پایین و سطح آهن خونتان بالاست، می‌تواند به این معنی باشد که هموکروماتوز (بیش از حد آهن) دارید. TIBC پایین می‌تواند نشانه برخی از شرایط زیر باشد:

• سیروز یا تشمع کبدی (Cirrhosis)
• التهاب مزمن
• عفونت
• سوءتغذیه
• سندرم نفروتیک یا نفروز (Nephrotic syndrome)
• مسمومیت با آهن
• مسمومیت با سرب
• هموکروماتوز (Hemochromatosis)، یک بیماری ارثی که در آن آهن زیادی از غذا جذب می‌شود
• تزریق مکرر خون برای تالاسمی که باعث اضافه بار آهن می‌شود
• کم خونی همولیتیک (Hemolytic anemia) که در آن گلبول‌های قرمز شما می‌میرند

بالا بودن TIBC در آزمایش خون

داشتن سطوح پایین فریتین و سطوح بالای TIBC معمولا به این معنی است که شما مبتلا به کم خونی فقر آهن، رایج‌ترین شکل کم خونی هستید. این شرایط زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما آهن کافی برای ساخت هموگلوبین ندارد؛ ماده‌ای در گلبول‌های قرمز خون که به آنها اجازه می‌دهد اکسیژن را در سراسر بدن شما حمل کنند. این شرایط می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• از دست دادن خون
• رژیم گیاهخواری یا وگان
• بیماری سلیاک (Celiac disease)
• بارداری، به خصوص در سه ماهه سوم

نتایج غیرطبیعی آزمایش TIBC چه معانی دیگری می دهد؟

اگر نتایج آزمایش TIBC شما غیرطبیعی است، لزوما به این معنی نیست که یک بیماری پزشکی دارید. عوامل زیر هم می‌توانند بر نتایج شما تاثیر بگذارند:

• انتقال خون در روزهای اخیر
• فلورید (Fluoride)
• داروهای خوراکی جلوگیری از بارداری
• کلرامفنیکل (Chloramphenicol)، دارویی برای عفونت‌های سطحی چشم
• خطا در جمع‌آوری، انتقال یا پردازش آزمایش

اگر تفسیر آزمایش TIBC شما غیرطبیعی باشد، پزشک آن را با شما در میان می‌گذارد. آنها قبل از تشخیص، چندین عامل را در نظر می‌گیرند. همچنین ممکن است آزمایش‌های اضافی را برای تشخیص درست‌تر تجویز کنند. دیدن نتیجه آزمایش غیرطبیعی می‌تواند استرس‌زا باشد. بدانید که داشتن یک نتیجه غیرطبیعی TIBC لزوما به این معنی نیست که شما یک بیماری دارید. تقریبا از هر ۲۰ فرد سالم و فقط ۱ نفر نتایجی خارج از محدوده طبیعی خواهند داشت.

پزشک شما نتایج را بررسی می‌کند و حین تفسیر آزمایش TIBC، با هم در مورد مراحل بعدی تصمیم خواهید گرفت. خبر خوب این است که اکثر بیماری‌هایی که باعث آهن بسیار کم یا بیش از حد در بدن شما می‌شوند قابل درمان هستند.

کلام آخر

در این مطلب همه چیز را در مورد آزمایش TIBC توضیح دادیم؛ از نحوه انجام و افرادی که به آن نیاز دارند تا بررسی نتایج و تفسیر آزمایش TIBC. حتما نتایج آزمایش خود را با یک پزشک در میان بگذارید یا با کارشناسان ما در مجموعه چکاپ سلامتی در تماس باشید.

سوالات متداول